Untitled

More documents

Recommendations

Info

270 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA, MÂKSLA Raugoties no ðâdas globâlas perspektîvas, Japânas un Rietumu, Âzijas un Rietumu kultûru absolûts pretnostatîjums ir absurds, jo ikviena no tâm dod savu ieguldîjumu vienotajâ cilvçces kultûrâ, vienlaikus savstarpçji bagâtinoties. Vacudzi norâda, ka Japânas kultûrâ saskatâma Íînas un Indijas ietekme, pçdçjos gados, protams, Rietumu ietekme, taèu galvenâ un aktuâlâkâ Japânas kultûras problçma ir nevis ðo atðíirîgo ietekmju izdalîðana vai jautâjums par to, cik augstu tâ tiks novçrtçta, bet gan jautâjums par to, kâdu ieguldîjumu tâ ir devusi un arî turpmâk dos kopçjâ cilvçces kultûras attîstîbas procesâ. 19 Proti, apzinoties noteiktas attîstîbas pakâpes sasniegðanu, Vacudzi runâ par pilnveidoðanâs nepiecieðamîbu, tâ norâdot uz kultûras kâ procesa ilgstamîbu un radikâlo nepabeigtîbu. Kâda loma ðai vîzijâ var bût tam, ko pieòemts dçvçt par senâs Japânas kultûru? Ap 1916. gadu senâ Japâna, pçc Vacudzi paða atzinuma, vçl joprojâm bijusi terra incognita20 , tâdçï ðajâ laikâ rakstîtajâs esejâs visai skeptiski vçrtçti mçìinâjumi postulçt Austrumu vai Japânas kultûras vçrtîbu pârâkumu attiecîbâ pret Rietumu gara mantojumu. Vacudzi neapðaubâmi nostâjas opozîcijâ gan panaziâtisma ideâlam, gan arî nacionâlistiskajai ideoloìijai, atzîmçjot, ka jebkurus sasniegumus jebkurâ jomâ un vçstures periodâ iespçjams uzskatît par pietiekamu pamatu kâdas kultûras, arî Japânas kultûras, pârâkuma pierâdîjumam, taèu ðâds nacionâlais narcisisms vçlamo bieþi vien uztver kâ esoðo. 1916. gadâ tapuðajâ esejâ “Ar ko Japâna var lepoties?” Vacudzi skaidri un gaiði norâda, ka Japâna joprojâm nesasniedz Rietumu valstu standartus, ja par galveno kultûras attîstîbas kritçriju izvirza ekonomisko, politisko un militâro varenîbu. 21 Savukârt Japânas gars un japâòu mîti, kurus uzskata par nepârspçtiem un pasludina par “pasaules augstâko sasniegumu”, diemþçl neiztur salîdzinâjumu kaut vai ar sengrieíu mitoloìiju, kurâ daudz reljefâk iezîmçjâs dzîves varenîbas izpausmes. 22 Nenoliedzot senâs Japânas kultûras vçrtîbas, arî tâs, ko var saskatît “Kojiki” mîtos un uz kurâm tik bieþi atsaucas Japânas identitâtes definîcijas meklçjumos, Vacudzi jautâ, kâdu nozîme tâs var iegût tagadnç. 23 Tomçr tas nenozîmç, ka Japânai bûtu bez ierunâm jâatzîst Rietumu pârâkums, drîzâk jâatsakâs no pârsteidzîgas un nepamatotas atdarinâðanas, izvçloties citu pieeju. Vacudzi atzîmç, ka visos prâtojumos par Rietumu vai Austrumu, Japânas vai Eiropas kultûras pârâkumu parasti pietrûkst paða galvenâ – jçdziena ‘kultûra’ definîcijas un pasaules kultûras attîstîbas procesa dinamisma izpratnes. 24 Tâdçjâdi varam secinât, ka ap 1916. gadu Vacudzi savu teorçtisko uzskatu loìiskâs attîstîbas gaitâ jau faktiski nonâk pie nepiecieðamîbas pârvçrtçt Japânas kultûras mantojumu. Notikumi filozofa dzîvç, kas, pçc viòa vârdiem, bijuði tieðs stimuls ðâdai vçrtîbu pârvçrtçðanai, acîmredzot uzskatâmi par svarîgu, taèu nebût ne vienîgo izðíiroðo iemeslu. 25 Lai izprastu, kâdâ veidâ Vacudzi skatîjumâ iespçjama pagâtnes vçrtîbu atdzimðana tagadnç, nepiecieðams atsaukt atmiòâ La Flçra piedâvâto Vacudzi tekstu lasîjumu, kas norâda, ka Vacudzi ieskicçto indivîda pilnveidoðanâs, nacionâlâs un pasaules kultûras attîstîbas dinamisko procesu var skatît atbilstoði attieksmes pret to, kas tiek dçvçts par ‘elku’ (gûzô). La Flçrs savâ pçtîjumâ norâda, ka ðis vârds Vacudzi esejâs apzinâti lietots vairâkâs nozîmçs, ðaurâkâ nozîmç tas attiecinâms uz tçlu kâ reliìiskas pielûgsmes objektu un tçlu kâ mâkslas darbu, 26 plaðâkâ un lielâ mçrâ negatîvâ nozîmç tas attiecinâms uz jebkuru sastinguðu dogmu. Paðu attîstîbas procesu var raksturot kâ trîsdaïîgu shçmu, kurâ iekïautâ “elku pielûgðana” (gûzô sûhai), “elku sagrâve” (gûzô hakai) un “elku restaurâcija” (gûzô saikô) tiek tvertas kâ praktiskas, konkrçtas un vienlaikus simboliskas norises.
Ilze Paegle. Japâna pasaules kultûras kontekstâ: kultûras interpretâcija Vacudzi Tecuro .. 271 Nepiecieðams pasvîtrot, ka ðî shçma liecina par to, ka Vacudzi skatîjumâ Eiropas un Japânas kultûru attîstîba pakïaujas vienâm un tâm paðâm attîstîbas likumsakarîbâm, 27 proti, te var runât par vienota procesa lîdzvçrtîgâm sastâvdaïâm. Turklât, tâ kâ pçc Vacudzi atziòas pagâtnç meklçjamas cçloòsakarîbas, kas ietekmç tagadni, var uzskatît, ka zinâmâ mçrâ pagâtne turpina eksistçt tagadnç. Lîdz ar to pagâtnes absolûts noliegums nozîmçtu arî tagadnes noliegumu, dzîves sastingumu, kas bûtu pielîdzinâms nâvei. Savukârt pagâtnes pieredzes saglabâðana, tâs harmoniska iekïauðana tagadnç spçtu atjaunot un bagâtinât cilvçka dzîvi. 28 Tâtad ðeit saskatâm jauna bûtiska Japânas kultûras problçmâm veltîto Vacudzi darbu iezîme – atziòa par to, ka Japânas kultûras sakòu meklçjumi nepiecieðami tâdçï, lai bûtu iespçjams izvçrtçt un aktualizçt tagadnes, 20. gs. sâkuma, Japânas kultûras nozîmi. Protams, vçl joprojâm atklâts paliek jautâjums, cik korekti Vacudzi nâkamajos darbos tiks interpretçta un izvçrtçta Japânas kultûras mantojuma nozîme. Tâtad Vacudzi tenkô kâ vçrtîbu pârvçrtçðana jeb elku restaurâcija simbolizç gan paða autora personisko pieredzi, gan ir kultûras attîstîbas procesa interpretâcijas simbols. Pagâtni nav iespçjams reanimçt autentiskâ veidolâ, kaut arî tai var pieðíirt zinâmu autentiskuma auru, tâpat kâ nav iespçjams atgriezties pie kâdreiz par pareizu atzîtas un vçlâk noliegtas ticîbas dogmas. Tâ kâ saskaòâ ar Vacudzi atziòu pagâtne turpina eksistçt tagadnç, pareizâkais ceïð bûtu apzinâties un izprast tâs modificçto veidolu un iekïaut to “dzîvâs dzîves” plûsmâ, respektîvi kultûras attîstîbas procesâ. Tâdçjâdi ideja par “elku restaurâciju” nav mçìinâjums rekonstruçt pagâtni tâs absolûti autentiskajâ veidolâ , bet gan mçìinâjums sniegt tâdu pagâtnes interpretâciju (atzîstot tâ relatîvo raksturu), kas pieðíirtu jaunu nozîmi un aktualitâti tagadnei. Elku restaurâcija faktiski ir jaunu veidolu ieguvuðas pagâtnes iekïauðana tagadnes kontekstâ un lîdz ar to atzîstama par universâlu simbolisku darbîbu, kas spçj revitalizçt ikvienu pasaules kultûras procesâ iekïauto nacionâlo kultûru. Protams, problemâtisks ir jautâjums, kâds ir kritçrijs, kas ïauj veidot jaunu pagâtnes nozîmi un aktualitâti. Ja ðâda kritçrija trûkst, nâkas atzît, ka ikviena jauna pagâtnes interpretâcija ir tikpat laba kâ jebkura cita, un tâdçjâdi Vacudzi un citu Taisjo intelektuâïu vîzijas par Naras perioda mâkslas darbiem kâ Japânas kultûras vçrtîbâm nav bûtiski atðíirîgas no nacionâlistiskâs ideoloìijas postulçtajâm lojalitâtes un patriotisma vçrtîbâm, jo arî to avots meklçts Japânas senatnç. Tomçr mçs varam izvirzît hipotçzi, ka Vacudzi agrînajos darbos saskatâmâ atziòa par pasaules kultûras kâ vienota procesa pastâvçðanu un vienotu mçríi, uz ko ðis process virzâs, norâda uz to, ka par ðâdu kritçriju var atzît vçrtîbu universalitâti. Atðíirîbâ no nacionâlistiskâs ideoloìijas, kas definç Japânas valsti un nâciju kâ absolûtu, ko nav iespçjams transcendçt, Vacudzi Taisjo perioda darbos izvirzîta ideja par atseviðíâ un vispârîgâ, nacionâlâ un globâlâ dialektisku vienotîbu pasaules kultûras dinamiskâs attîstîbas procesâ. REFERENCES 1 Furukawa T. Kaisetsu //Watsuji Tetsurô zenshû 17. Iwanami shoten, 1965, 283–284. 2 Ãðèøåëåâà Ë., ×åãîäàðü Í. ßïîíñêàÿ êóëüòóðà íoâoãî âðåìåíè. – Ìîñêâà: èçäaòåëüñêàÿ ôèðìà “Âîñòî÷íàÿ ëèòåðàòóðà“, 1998, c. 134.
Page 4 and 5:
UDK 82.0:821+398+7(082) Li 848 Galv
Page 6 and 7:
6 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 8 and 9:
8 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 10 and 11:
10 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIK
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
100 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221: 220 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 222 and 223: LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 278: LU Akadçmiskais apgâds Baznîcas
show all

Untitled

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?