Untitled

More documents

Recommendations

Info

266 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA, MÂKSLA Tikai 19. gs. 80. gadu beigâs lîdz ar oficiâlâs ideoloìijas pievçrðanos lojalitâtes un patriotisma propagandai parâdâs gan teorçtiski, gan arî populâri apcerçjumi, kuros mçìinâts apkopot lîdzðinçjo modernizâcijas un eiropeizâcijas pieredzi un rast Japânas nâcijas bûtîbas (kokusui) definîciju. Modernizâcijas un eiropeizâcijas nepiecieðamîba netiek apðaubîta, kaut arî tâs rezultâtu vçrtçjums var bût samçrâ pretrunîgs. Tomçr gandrîz visâs publikâcijâs tiek uzsvçrta Japânas citâdîba salîdzinâjumâ ar Rietumiem, atzîstot to par vienu no bûtiskâkajiem faktoriem, kas nodroðinâjis nepieredzçti strauju ekonomisko izaugsmi. Jautâjums par nepiecieðamîbu saglabât un pilnveidot Japânas un japâòu nâcijas raksturîgâkâs iezîmes tiek saistîts ar modernizâcijas turpmâkajiem panâkumiem. Tâtad 19. gs. 80.–90. gadu mçìinâjumos definçt Japânas nacionâlo identitâti Rietumu attîstîtâs valstis tiek atzîtas par Japânas “Citu”, par bûtiskâko atskaites punktu, uz ko nepiecieðams atsaukties, lai saskatîtu un izceltu Japânas un japâòu nâcijas savdabîbu. Citiem vârdiem sakot, ðîs publikâcijas atspoguïo Meidzi perioda japâòu inteliìences psiholoìiski sareþìîto attieksmi pret Rietumiem (Seiyô, Ôbei). Nacionâlâs paðapziòas pieaugums un pirmie mçìinâjumi rast pozitîvu nacionâlâs identitâtes definîciju sadzîvo ar slçptu vai atklâtu atpalicîbas un mazvçrtîbas apziòu. 20. gs. sâkumâ, it îpaði Taisjo periodâ (1912–1925), Japânas intelektuâlajâ klimatâ sâk iezîmçties jaunas vçsmas, ko bûtiski ietekmç Japânas panâkumi internacionâlajâ arçnâ. Japâna vairs nav bezcerîgi izolçta un atpalikusi valstiòa, bet pilnvçrtîga attîstîtâko valstu saimes locekle. Rietumi un Japâna joprojâm tiek uztverti kâ pretstati, taèu nacionâlâs paðapziòas pieaugums ïauj paraudzîties uz Rietumiem ar daudz kritiskâku skatienu. Diskusijas centrâ izvirzâs nevis Rietumu ekonomiskais pârâkums un Japânas modernizâcijas nepiecieðamîba, bet kultûras atðíirîbas, turklât Rietumi vairs nav vienîgais atskaites punkts Japânas identitâtes meklçjumos. Modernizâcijas panâkumi ir radîjuði distanci starp moderno Japânu, kas spçjusi iekïauties pasaules attîstîtâko valstu saimç, un pagâtnes Japânu, kas iegûst jaunu eksotikas un citâdîbas oreolu. 3 Japânas kultûras problçma Taisjo perioda intelektuâïiem saistâs ar nostalìiju pçc industrializâcijas neskartas, autentiskas Japânas, pçc senatnes vçrtîbâm, kas, saglabâjot savu radikâlo citâdîbu, vienlaikus atbilstu universâlam ideâlam. Senâs Japânas kultûra tiek definçta kâ “Japânas kultûru” par excellance, ignorçjot vçsturisko laiku, tomçr vienlaikus tas ir arî mçìinâjums skatît atseviðío, oriìinâlo un citâdo kâ bûtisku vispârîgâ un universâlâ sastâvdaïu, iekïaut nacionâlo kultûru pasaules kultûras kontekstâ. Lîdz ar to Rietumi vairs nav absolûts, bet tikai relatîvs atskaites punkts, kâdas lielâkas vienîbas atseviðía daïa, kas ir atðíirîga, taèu vienlaikus lîdzvçrtîga Japânai. Ðeit nepiecieðams îpaði pasvîtrot, ka ðî paradigmas maiòa, no jauna atklâjot Japânas kultûru, risinâs paralçli, ja ne pretçji nacionâlistiskâs ideoloìijas centieniem glorificçt Japânas nacionâlo esenci (kokutai). Japâòu nâcijas patriotisma, pilsoniskâs lojalitâtes un kareivîguma slavinâjums, kas kopð 19. gs. 80. gadu beigâm ietekmç oficiâlo Japânas vçstures interpretâciju, ir viens no galvenajiem iemesliem, kâpçc daudzi jaunâs Taisjo perioda inteliìences pârstâvji ilgu laiku paliek uzticîgi Eiropas kultûrai, noraidot jebkuru mçìinâjumu saskatît universâlas vçrtîbas Japânas senatnç. Skaidrojot savu sâkotnçjo intereses trûkumu par Japânas kultûru, ðâdu iemeslu min filozofs personâlists Abe Dziro (Abe Jirô), viòa viedoklim pievienojas arî Vacudzi Tecuro. 4
Ilze Paegle. Japâna pasaules kultûras kontekstâ: kultûras interpretâcija Vacudzi Tecuro .. 267 Taisjo perioda sâkumâ vçl aizvien netrûkst publikâciju, kurâs glorificçta Rietumu kultûra un nosodîta Japânas atpalicîba kultûras jomâ, taèu ieskanas arî atklâti kritiskas balsis. Piemçram, Taòidzaki Dzjunièiro (Tanizaki Junichirô) kâdâ no saviem darbiem (Dokutan, 1915) eksaltçti slavina visu eiropeisko, neslçpjot noþçlu par to, ka, bûdams japânis, nespçj visâ pilnîbâ iekïauties Rietumu kultûras strâvojumâ. 5 Savukârt citi autori, t.sk. Endo Kièisaburo (Endô Kichisaburô: Seiyô chûdoku, 1916) dedzîgi aicina izvairîties no Rietumu kaitîgâs ietekmes, realizçjot savdabîgu “kultûras izolâcijas” politiku (bunkateki sakokushugi). 6 Neraugoties uz ðîm galçjîbâm, tendence absolutizçt Rietumu un Japânas pretstatu vairs nav dominçjoðâ – lielâkajâ daïâ publikâciju sniegts daudz niansçtâks vçrtçjums, norâdot gan uz pozitîvajâm, gan negatîvajâm iezîmçm, turklât te jâpiemin ne vien pazîstamu rakstnieku raksti (piemçram, Nagai Kafû: Kawaya no mado, 1915) 7 , bet arî pamatskolâm domâtâs mâcîbu grâmatas. 8 Daudzâs Taisjo perioda publikâcijâs, kurâs mçìinâts definçt japâòu nacionâlo raksturu (kokuminsei), visâ nopietnîbâ tiek sastâdîti veseli pozitîvu un negatîvu japâòu nâcijai piemîtoðu îpaðîbu katalogi, nobeigumâ secinot, ka valsts uzplaukuma labad nepiecieðams saglabât un attîstît pozitîvâs iezîmes, iznîdçjot vai pârveidojot tâs îpaðîbas, kas atzîstamas par negatîvâm. Îpaði uzsvçrts, ka japâòu nacionâlâ rakstura pilnveidoðana ir nepiecieðams priekðnoteikums sakaru nostiprinâðanâ ar citâm valstîm (sk., piemçram, Noda Yoshio: Nihon kokuminsei no kenkyû, 1914) 9 . Vienlaikus tiek pârvçrtçtas un no jaunas perspektîvas aplûkotas arî Japânas un Rietumu kultûru saskares funkcijas. Sâk dominçt atziòa par selektîvas izvçles nepiecieðamîbu turpmâkâs modernizâcijas gaitâ, atzîmçjot, ka Japâna jau sasniegusi tâdu attîstîbas pakâpi, kurâ vairs nedrîkst aprobeþoties tikai ar mehânisku Rietumu kultûras atdarinâðanu. Ir jârisina ne tikai jautâjums par to, ko Japâna mâcîjusies no Rietumiem, bet arî par to, vai Rietumi varçtu kaut ko gût no Japânas. Okakura Kakudzo (Okakura Kakuzo) savâ darbâ “Japânas atmoda” (Nihon no mezame, 1904) atzîmç, ka Âzija daudz mâcîjusies no Eiropas, apgûstot daudz ko svarîgu un noderîgu, taèu jautâ, vai nav pienâcis laiks, kad Eiropai un visai Rietumu pasaulei bûtu jâsâk mâcîties no Âzijas. Eiropâ valda naudas vara, koloniâlisma laikmets vçl ne tuvu nav beidzies un individuâlisms bieþi robeþojas ar egoismu. Okakura uzskata, ka ðâdas visai negatîvas Eiropas kultûras iezîmes bûtu jâòem vçrâ tiem japâòiem, kas novçrsuðies no savas kultûras vçrtîbâm, lai akli un nekritiski pâròemtu visu eiropeisko10 . Ðâdu publikâciju parâdîðanos var uztvert kâ signâlu, ka pamazâm tiek pârvçrtçts Meidzi laikam raksturîgais radikâlisms, Japânas un Rietumu pretnostatîjuma un viennozîmîgi pozitîva vai negatîva novçrtçjuma absolûtais raksturu, kaut arî vienlaikus tâs sâk veidot mîtu par Japânas un Âzijas kultûru unikalitâti. Sareþìîtâks un niansçtâks kïûst arî Japânas kultûras transformâcijas procesa portretçjums. Tiek runâts par to, ka Japânâ nepiecieðams apzinâti veidot savdabîgu Japânas un Rietumu kultûras sintçzi, kas spçtu saglabât tradîcijas un vienlaikus atbilstu modernâs pasaules prasîbâm. Lekcijâ “Mans individuâlisms” (Watashi no kojinshugi, 1915) Nacume Soseki (Natsume Sôseki) norâda, ka joprojâm aktuâla ir nepiecieðamîba mâcîties no Rietumiem, taèu uzsver, ka ne mazâk svarîgi ir prast saskatît un novçrtçt savas, t. i., Japânas, kultûras pamatus. Apgalvodams, ka nepiecieðams iepazît un prast cienît citu, lai izprastu un attîstîtu savu patîbu, Soseki
Page 4 and 5:
UDK 82.0:821+398+7(082) Li 848 Galv
Page 6 and 7:
6 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 8 and 9:
8 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIKA
Page 10 and 11:
10 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTIK
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
100 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217: 216 LITERATÛRZINÂTNE, FOLKLORISTI
Page 222 and 223: LATVIJAS UNIVERSITÂTES RAKSTI. 200
Page 278: LU Akadçmiskais apgâds Baznîcas
show all

Untitled

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?