3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

De professionalisering van
slachtofferhulp
Activiteiten en ontwikkelingen
Y.H. Heslinga *
‘Slachtoffers waren er altijd genoeg, misdaad is nu eenmaal zo oud als de
mensheid, maar in onze rechtspraak speelden ze tot voor kort geen rol
van betekenis’, aldus prof. dr. J. van Dijk, in 1984 mede-oprichter en eerste
voorzitter van de Landelijke Organisatie Slachtofferhulp, het huidige
Slachtofferhulp Nederland, ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van
het ministerie van Justitie in 1998. Het huidige Nederlandse strafrecht is
anderhalve eeuw oud, maar het slachtoffer wordt in deze wetgeving pas
sinds kort met naam genoemd. Sterker nog, het slachtoffer is lange tijd
bewust geweerd uit het strafrecht, omdat overheid en rechtsgeleerden
bang waren voor een wraakzoekend slachtoffer en een vergeldend strafrecht,
waardoor een humane bejegening van de dader gevaar zou lopen.
Twintig jaar geleden werd het slachtoffer nog gezien als een zielig persoon,
vooral aangewezen op hulp vanuit de directe omgeving, zoals familie.
Hem of haar was iets ernstigs overkomen en dat werd weliswaar in
brede kring betreurd, maar het slachtoffer moest daar op eigen kracht
overheen zien te komen. De overheid en de samenleving werden nauwelijks
een taak toebedacht bij het helpen van slachtoffers en de aandacht
bleef vooral uitgaan naar het bestraffen van de daders van strafbare feiten.
De laatste tien jaar is er op verscheidene terreinen sprake geweest
van een inhaalslag, waarbij de positie van slachtoffers is verbeterd.
De belangrijkste verandering van de afgelopen jaren is echter door de
slachtoffers zelf in gang gezet, die zich niet langer wensten neer te leggen
bij hun verdriet, maar het lot in eigen hand namen. Jan Kloppenburg, de
familie Schuitmaker en Paul Marchal (de vader van één van de slachtoffers
van Dutroux, Eefje) en talloze anderen, traden naar buiten en eisten
maatregelen om te voorkomen dat er nog meer slachtoffers zouden vallen;
tegelijkertijd verlangden zij van de overheid en de samenleving een
betere rol voor slachtoffers en hun nabestaanden. Hun eisen werden, in
de vorm van Witte Marsen, stille tochten of andere protestbijeenkomsten,
massaal gesteund.
De emancipatie van het slachtoffer begon al eerder toen slachtoffers
en hun nabestaanden zich verenigden in organisaties en verenigingen,
de zogeheten ‘lotgenotengroepen’, niet in de laatste plaats als gevolg van
* De auteur is juridisch stafmedewerkster bij Slachtofferhulp Nederland en advocaat te
Amsterdam.
10