3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Bemiddeling in relatie tot het strafproces 72
het strengst toegepast op recidivisten. De dader of verdachte is degene
waarop de autoriteiten zich richten, als tegenstrever van het justitieel
systeem en de samenleving (Aertsen en Van Garsse, 1996).
Sinds de jaren zeventig verandert dit beeld echter en krijgt het slachtoffer
een belangrijker rol binnen het strafproces. Met name de emancipatiebeweging
heeft hierop een aanzienlijke invloed gehad. In veel landen,
waaronder Nederland, vormen zedenmisdrijven dan ook het
startpunt van de aandacht voor een goede bejegening van het slachtoffer
en adequate informatievoorziening. Later zijn deze eisen verbreed naar
in principe alle delicten. De toepassing van verschillende bemiddelingsvormen
tussen delinquent, benadeelde en diens omgeving is van deze
integrale benadering eveneens een onderdeel gaan vormen. Het slachtoffer
profiteert immers directer van vergoeding van de schade dan van
een veroordeling van de dader.
In de tweede plaats is het beleidsmatige denken ook verschoven van
vooral repressief naar meer preventief en pro-actief. Het uitgangspunt
van de politie en voor justitiële instellingen is sinds begin jaren tachtig
dat criminaliteit in de eerste plaats voorkomen moet worden. Tevens
dient zo vroegtijdig mogelijk te worden ingegrepen als problemen toch
ontstaan. Deze ontwikkeling vloeit voort uit de sterke groei van het
criminaliteitsprobleem vanaf begin jaren tachtig, een groei die grote
werkdruk voor politie en Justitie tot gevolg had. De aanpak van criminaliteit
wordt een bredere verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld ook de gemeente,
hulpverleningsinstellingen, scholen en niet in de laatste plaats
de burger zelf spelen daarbij een rol.
Deze uitgangspunten lopen parallel met een toenemende focus op
zelfredzaamheid en zelfregulering. Dit gebeurt enerzijds uit
bezuinigingsoverwegingen, maar ook vanuit het groeiende besef dat de
overheid steeds minder een beroep op wet- en regelgeving kan doen om
zaken te realiseren. Duurzamere oplossingen worden vooral bereikt als
de betrokken partijen er zelf uitkomen, overigens binnen de (procedurele)
kaders die de overheid vaststelt. Op allerlei beleidsterreinen worden
met wisselend succes convenanten afgesloten waarin de betrokken partijen
hun afspraken vastleggen. Conflict- en schaderegeling passen hier
uitstekend binnen, zowel door de pro-actieve werking als vanuit het oogpunt
van het vergroten van de zelfredzaamheid van de burger (Spapens,
2000).
Tot slot is rouw- en verwerkingsproblematiek een onderwerp waarover
in de loop der tijd meer openheid is ontstaan. Dit heeft echter een tweeledig
karakter: aan de ene kant is rouw uit de taboesfeer gehaald, hetgeen
zich bijvoorbeeld uit in het steeds persoonlijker karakter van uitvaarten.
Dit betekent echter nog niet dat mensen ook beter de
confrontatie aandurven met verlies, lijden en rouw (Van den Akker,
2000). Hoe dat ook zij, er lijkt een toenemende behoefte te zijn aan initiatieven
die het verwerkingsproces van slachtoffers ondersteunen.