3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 71
bemiddeling in relatie tot het strafproces onderscheiden, namelijk:
schaderegeling, conflictregeling en herstelbemiddeling.
– Schaderegeling heeft tot doel een financiële of materiële vergoeding te
bewerkstelligen van schade die is ontstaan als gevolg van een strafbaar
feit, waarbij de dader aan het slachtoffer betaalt. Schaderegeling vindt
plaats door de politie en door justitiële instanties.
– Conflictregeling of -bemiddeling heeft tot doel een (duurzame) oplossing
van een conflict tussen twee partijen te bereiken. Een strafbaar feit
kan reeds hebben plaatsgevonden, maar het is ook mogelijk dat door
bemiddeling juist voorkomen wordt dat (ernstiger) delicten volgen.
Conflictregeling of -bemiddeling kan zowel door politie, justitiële instanties
als door onafhankelijke partijen worden toegepast.
– Herstelbemiddeling heeft primair het bevorderen van het verwerkingsproces
van het slachtoffer, of het wegnemen van angstgevoelens tot doel.
Ook voor de dader kan herstelbemiddeling positief werken. Door te leren
om te gaan met schuldproblematiek kan diens reïntegratie in de samenleving
mogelijk worden bevorderd. Herstelbemiddeling vindt plaats door
de politie en onafhankelijke partijen.
Een belangrijke vraag is wat precies onder bemiddeling moet worden
verstaan. De begrippen schaderegeling, conflictregeling en bemiddeling
worden in de Nederlandse context vaak in één adem gehanteerd. Internationaal
wordt bemiddeling, ofwel mediation echter vooral in verband
gebracht met conflictbemiddeling, waarbij de bemiddelaar of mediator
onafhankelijk dient te zijn. Schade- en conflictregeling op basis van de
Aanwijzing Slachtofferzorg wordt door buitenlandse strafrechtsdeskundigen
derhalve vaak niet beschouwd als een vorm van bemiddeling,
omdat de politie of het openbaar ministerie hierin immers nadrukkelijk
het belang van het slachtoffer vertegenwoordigen. De laatste jaren
wordt door het ministerie van justitie het begrip ‘regeling’, gehanteerd
om dit verschil aan te geven. In dit overzicht wordt dan ook bewust gebruik
gemaakt van het onderscheid tussen ‘regeling’ en ‘bemiddeling’.
Maatschappelijke en strafrechtelijke ontwikkelingen in relatie
tot bemiddeling
De toegenomen aandacht voor de positie van het slachtoffer in het strafproces
en allerlei vormen van bemiddeling heeft diverse achtergronden.
In het strafrecht heeft zich ten eerste in de laatste decennia steeds meer
een integrale benadering van delict, dader en slachtoffer ontwikkeld. In
de naoorlogse periode heeft een rehabilitatief en meer dadergericht systeem
ingang gevonden en werd de tot dan toe dominante repressieve
benadering vervangen. Straf staat in dit model niet meer op zichzelf
maar dient een functie te hebben bij de maatschappelijke herintegratie
van de dader. Criminaliteit wordt (niet in de laatste plaats) gezien als onderdeel
van een bredere sociale problematiek. Vrijheidsstraffen worden