3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 73
Schaderegeling
De mogelijkheden tot schaderegeling tussen dader en slachtoffer binnen
het strafproces zijn sinds 1995 geformaliseerd en liggen vast in de Aanwijzing
Slachtofferzorg. Voorheen had het slachtoffer in de meeste gevallen
slechts de mogelijkheid via een civiele procedure schadevergoeding
te krijgen. Deze optie bestaat nog steeds, maar ook de mogelijkheden tot
schaderegeling als onderdeel van het strafproces zijn sindsdien sterk uitgebreid.
De Aanwijzing Slachtofferzorg betreft zowel de politie als de justitiële
instellingen en zij kan tevens betrekking hebben op de Haltafdoening.
Op basis van de Aanwijzing Slachtofferzorg kan de politie directe
schaderegeling toepassen bij de afhandeling van problemen die zij in de
dagelijkse praktijk tegenkomt. Soms kan, wanneer op straat een feit is
geconstateerd, onmiddellijk een financiële regeling worden getroffen
tussen dader en slachtoffer. Dit worden de ‘boter-bij-de-vis’-zaken genoemd.
Dit type zaken krijgt geen verder vervolg, maar daarvoor moet
uiteraard wel worden voldaan aan bepaalde criteria. Het schadebedrag
kan relatief fors zijn (tot enkele duizenden guldens), maar het mag uiteraard
niet gaan om in strafrechtelijke zin zwaardere feiten. Het is onbekend
hoeveel zaken de politie jaarlijks op deze wijze bemiddelt, aangezien
daarvan geen registratie wordt bijgehouden.
Wanneer sprake is van een zwaarder strafbaar feit en het Openbaar
Ministerie wordt ingeschakeld, komen diverse andere mogelijkheden
aan de orde. Als het feit relatief licht is kan schaderegeling eveneens volstaan
om de zaak volledig af te handelen. Anders gezegd: wanneer de
dader de schade op tijd vergoedt volgt geen verdere strafrechtelijke actie.
Wanneer hij in gebreke blijft kan de zaak echter alsnog een vervolg krijgen
(de zogenaamde ‘stok-achter-de-deur’). De parketten gaan hiermee
op verschillende manieren om. In sommige arrondissementen wordt de
dader in alle gevallen gedagvaard, maar deze dagvaarding wordt ingetrokken
wanneer tijdig de schade is vergoed. Dit gebeurt om extra druk
op de dader uit te oefenen. In andere arrondissementen wacht men echter
eerst de reactie van de dader af, voordat eventueel nadere actie volgt.
Met schaderegeling is vanaf 1993 in experimentele vorm gestart op
enkele parketten. Het bereiken van een zeker automatisme binnen het
justitiële apparaat om de dader schadevergoeding te laten betalen
vergde de nodige tijd. Ook nu nog kan op dat vlak verbetering worden
bereikt. Het heeft tevens tot begin 1999 geduurd voordat de laatste arrondissementen
een schaderegelaar aanstelden. Per jaar worden per arrondissement
gemiddeld enkele honderden zaken volledig via schaderegeling
afgehandeld. Dit heeft echter meer te maken met de
beschikbare uitvoeringscapaciteit (1 à 2 FTE per arrondissement) dan
met het potentiële aanbod van geschikte zaken. Incidenteel wordt ook
via de projecten Justitie in de Buurt (JIB), die in enkele grotere steden