3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 45
licten. De uitkomsten van dit onderzoek werden in juni 2000 gepubliceerd
(Brienen en Hoegen, 2000).
Een van de uitkomsten van het onderzoek is dat het Nederlandse
slachtofferbeleid zich in gunstige zin onderscheidt van dat van andere
Europese landen. Op basis van het in de loop van ons onderzoek ontwikkelde
implementatiemodel blijkt dat Nederland de richtlijnen van de
Recommendation van de Raad van Europa het best heeft geïmplementeerd,
op de voet gevolgd door Engeland en Wales, Noorwegen en België.
Een interessante uitkomst van het onderzoek is dan ook dat effectieve
implementatie van de basisrechten van slachtoffers minder wordt beïnvloed
door het type strafrechtsysteem dan tot nu toe werd aangenomen.
Deze vier landen vertegenwoordigen immers alle in Europa voorkomende
rechtsstelsels: zowel de Romeinse, Germaanse en Scandinavische
of noordelijke rechtsfamilies als ook de common law. Een verklaring voor
succesvolle implementatie van slachtofferrechten in deze landen moet
daarom gezocht worden in andere factoren.
Wij zullen hier vier factoren bespreken die het Nederlandse beleid ten
aanzien van slachtoffers in gunstige zin onderscheidt van dat van andere
Europese landen. Het feit dat de basisrechten van slachtoffers het best
worden gewaarborgd in Nederland betekent niet dat het slachtofferbeleid
altijd perfect wordt uitgevoerd of dat het niet voor verdere ontwikkeling
vatbaar zou zijn. Zo gaan er stemmen op om slachtoffers van
zeden- en geweldsmisdrijven bij te laten staan door een door de overheid
betaalde advocaat alsmede om slachtoffers een algemeen spreekrecht
in de rechtszaal te geven. Deze mogelijkheden bestaan al enige tijd
in een aantal andere Europese landen en het is daarom zinvol om de buitenlandse
ervaringen in de afwegingen te betrekken. We zullen ingaan op
de rol van slachtofferadvocaten in Denemarken, IJsland, Noorwegen en
Zweden alsmede op het spreekrecht zoals dit onlangs in Ierland en in
mindere mate in Engeland is ingevoerd. Ook valt op dat slachtoffers in
sommige Europese jurisdicties veel actiever mogen participeren in het
strafproces dan hier in Nederland. Ook hieraan zullen wij aandacht besteden.
In de conclusie staan we stil bij de vraag hoe het Nederlandse
slachtofferbeleid zich verder zou moeten ontwikkelen.
Succesfactoren van het Nederlandse slachtofferbeleid
De grootste verdienste van het Nederlandse beleid ten aanzien van
slachtoffers is dat men zich niet tevreden heeft willen stellen met het
slechts op papier vastleggen van slachtofferrechten. Het beleid is er
steeds op gericht geweest om het strafrechtssysteem in brede zin, dat wil
zeggen de keten van aangifte tot uitvoering van rechterlijke vonnissen,
zodanig aan te passen dat de rechten en belangen van slachtoffers beter
gewaarborgd zijn. Uit ons onderzoek blijkt dat vier factoren specifiek
bijdragen aan het relatieve succes van het Nederlandse slachtofferbeleid.