3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 51
het slachtoffer op de hoogte blijft van de ontwikkelingen in zijn zaak.
Ook helpt hij het slachtoffer bij het voorbereiden van zijn eventuele
schadevergoedingsclaim. In Denemarken, IJsland en Zweden presenteert
de advocaat vervolgens namens het slachtoffer de
schadevergoedingsclaim in de rechtszaal. In Noorwegen is deze taak in
beginsel nog voorbehouden aan de officier van justitie maar in de praktijk
wordt dit wel regelmatig aan de slachtofferadvocaat overgelaten. In
de rechtszaal kan de advocaat over de belangen van het slachtoffer waken
door bijvoorbeeld de rechtbank te verzoeken de zaak achter gesloten
deuren te horen of het slachtoffer buiten de fysieke aanwezigheid van de
verdachte zijn verklaring af te laten leggen. De begeleidende taak van de
advocaat behelst overigens méér dan alleen juridische werkzaamheden.
Van hem wordt tevens verwacht dat hij het slachtoffer moreel bijstaat en
dat hij hem adviseert met betrekking tot hulpverlenende instanties waartoe
hij zich kan wenden. Voor dit deel van de begeleiding kan er echter
ook een (onbezoldigde) ‘steunpersoon’ aan het slachtoffer worden toegewezen.
Meestal is dit dan iemand van slachtofferhulp of een andere
hulpverlenende instantie.
Alhoewel er in genoemde noordelijke landen lang en hard gestreden is
voor invoering van het recht van het slachtoffer op een advocaat die
méér dan een strikt passieve rol mag vervullen, is er op het functioneren
van de slachtofferadvocaten in de praktijk wel het één en ander aan te
merken. Zo heeft Deens onderzoek aangetoond dat slachtofferadvocaten
hun taak vaak minimalistisch opvatten en zich bij voorkeur beperken tot
het in de rechtszaal toelichten van de schadevergoedingsclaim van het
slachtoffer (Hansen, 1994). Ook in Noorwegen bestaat er kritiek op het
functioneren van de slachtofferadvocaten. Uitzonderingen daargelaten
wordt de rol van slachtofferadvocaat vaak vervuld door de jongste stagiaire
van een advocatenkantoor omdat het een tijdrovende en financieel
onaantrekkelijke taak is waar voor een commercieel ingesteld kantoor
weinig eer aan valt te behalen.
Met betrekking tot de toegevoegde waarde die de slachtofferadvocaat
voor het Nederlandse strafproces zou kunnen hebben is ons in de loop
van het onderzoek een aantal zaken opgevallen. Allereerst lijkt de aanwezigheid
van advocaten voor slachtoffers van zeden- en geweldsdelicten
in de noordelijke landen een negatief effect te hebben op de informatieverstrekking
aan overige slachtoffers. Politie en justitie gaan ervan uit dat
de rechten van slachtoffers door toedoen van de slachtofferadvocaten
gewaarborgd worden, maar er is daarbij geen speciale aandacht meer
voor diegenen die het zonder advocaat moeten stellen en dus enkel op
de persoonlijke inzet van de strafrechtsautoriteiten zijn aangewezen. In
de discussie over het invoeren van advocaten voor slachtoffers van ernstige
misdrijven moet men zich dan ook bewust zijn van het gevaar dat
dit ten koste kan gaan van de zorg voor slachtoffers in het algemeen.
Daarnaast is het ook van belang te benadrukken dat veel van de taken