3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 119
Ik denk dat duidelijk is dat deze gedachte in elk geval op gespannen
voet staat met wat ik hierboven als uitgangspunt van een pedagogisch
perspectief heb geschetst. Het is de vraag of een bevoogdende houding,
het overnemen van de verantwoordelijkheid, het aanspreken van de jongere
als voor alles ‘lid van zijn familie’ wel te verenigen valt met een pedagogische
inzet van een strafrechtelijke reactie op een ernstig delict van
een jongere, dat wil zeggen met een benadering die juist appelleert aan
het zelf op zich leren nemen van zijn verantwoordelijkheid voor zijn
daad. Ook dit aspect verdient nadere analyse. Het raakt enerzijds aan
zowel fundamenteel als empirisch psychologisch en pedagogisch onderzoek
naar de mogelijkheden en grenzen van morele opvoeding bij adolescenten.
Anderzijds raakt het aan onderzoek naar de ethische fundering
van de morele opvoeding in het specifieke licht van de
strafrechtelijke reactie op delinquent gedrag.
Op dit punt zou kunnen worden tegengeworpen dat een FGC ook niet
als algemene jeugdsanctie moet worden toegepast. Er zou wellicht zelfs
sprake kunnen zijn van erkenning van het principe van proportionaliteit.
Toepassing van een FGC zou bijvoorbeeld slechts gerechtvaardigd kunnen
zijn wanneer er sprake is van een ernstig delict en wanneer het verleden
van de jongere daar aanleiding toe geeft, wat FGC bij bijvoorbeeld
first offenders (vrijwel) uitsluit. Toch is het de vraag of het proportionaliteitsprincipe
een criterium levert voor het in verantwoorde banen
leiden van de gang van zaken en de emotionele en morele aanspraken
van een FGC.
Tenslotte merk ik nog op dat de rechtvaardiging voor een dergelijke
aanpak niet kan worden gevonden in de keuze van de jongere zelf. Sommige
verdedigers van deze reactie suggereren dat indien men de jongere
zelf de vrije keuze laat om al dan niet, zonder verdere consequenties, in
te gaan op een voorstel tot een family group conference, de kwestie van
de rechtvaardiging ervan niet langer aan de orde is. Met de eigen keuze
van de jongere zou diens autonomie voldoende verzekerd zou zijn. In dat
geval ziet men echter over het hoofd dat de jeugdige dader de gevolgen
van deze keuze onmogelijk kan overzien. Zeker als men erkent welk verwarrend
of op zijn minst moeilijk te doorzien psychologisch mechanisme
hier wordt gehanteerd, kan de rechtvaardiging ervan niet worden
afgeschoven op degene die er, zonder de impact ervan te kunnen overzien,
vervolgens welbewust aan wordt blootgesteld.
Conclusie
Deze beschouwing beoogt de gedachtenwisseling over de boeiende en
de twijfelachtige kanten van herstelrecht voor jongeren te stimuleren. Ik
heb me in dit stuk beperkt tot enkele opmerkingen over de psychologische
en ethische implicaties van de FGC formule. De juridische en
rechtstheoretische implicaties en ook de pedagogische implicaties en
voorwaarden heb ik in dit verband buiten beschouwing gelaten (vergelijk