3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Herstelrecht en strafrecht
Duet of duel?
L. Walgrave *
In dit korte artikel wordt herstelrecht gepresenteerd als een basis voor
een volwaardig alternatief voor de strafrechtelijke en de heropvoedende
aanpak van de criminaliteit. Daarvoor pleiten sociaal-ethische en instrumentele
argumenten. Tevens blijkt uit de praktijk dat de toepasbaarheid
van herstelgerichte interventiemodellen zeer ver kan uitdijen, en niet
beperkt moet blijven tot zogenaamde ‘kleine crimnaliteit’.
De opkomst van herstelrecht
In het laatste decennium is de belangstelling voor herstelrecht zeer sterk
toegenomen, vooral op grond van drie grote stromingen, de slachtofferbewegingen,
het ‘communitarisme’ en het abolitionisme in de kritische
criminologie (Van Ness en Heetderks Strong, 1997). Over de concrete
inhoud van restorative justice, of ‘herstelrecht’ bestaat echter geen eensgezindheid.
Er zijn grote verschillen in opvatting over wat herstel precies
inhoudt, over de wijze waarop het kan/moet worden nagestreefd, de verhouding
tussen de informele processen en het formele justitieapparaat,
over de reikwijdte van het herstelrechtelijke alternatief, enzovoort
(McCold, 1998).
Bazemore en ikzelf stelden als definitie voor: ‘Restorative justice is
every action that is primarily oriented toward doing justice by repairing
the harm that has been caused by a crime’ (1999, p. 48). Deze definitie
legt de essentiële discussiepunten bloot in de ontwikkeling van herstelrecht:
de definitie van ‘de schade veroorzaakt door een delict’; de aanduiding
van wie (of wat) als een ‘slachtoffer’ erkend wordt; de wijze
waarop de schade kan worden ‘hersteld’; endewijzewaarop‘recht kan
worden gedaan’.
De definitie van ‘de schade veroorzaakt door een delict’
De focus op de schade is de sleutel tot herstelrecht, en maakt het essentiële
verschil uit van herstelrecht, met het strafrecht of het rehabilitatief
jeugdstrafrecht. Daarom wordt herstelrecht een ander paradigma genoemd
(Zehr, 1990). In het herstelrecht wordt de maatschappelijke reactie
op een misdrijf niet in de eerste plaats gericht op de bestraffing van
het misdrijf, noch op de heropvoeding van de dader, maar wel op het
* De auteur is hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Leuven.
97