3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

De professionalisering van slachtofferhulp 12
werkingtreding van het nieuwe Burgerlijk Wetboek per 1 januari 1992 is
de gedachte van verdere slachtofferbescherming onder andere tot uiting
gebracht in een overgang van schuld- naar risico-aansprakelijkheid
(Luyt, 1993, p. 162). Een voorbeeld is de betere bescherming van
(zwakke) verkeersdeelnemers, zoals automobilisten en fietsers. Het verkeersrecht
heeft zich in de afgelopen decennia steeds meer tot
slachtofferrecht ontwikkeld. Een ontwikkeling die verband hield met de
voortschrijdende techniek, de toenemende welvaart en de veranderde
maatschappelijke opvattingen. Het aantal autobezitters was door de welvaart
fors toegenomen en de snelle voertuigen richtten steeds meer
schade aan onder zwakke verkeersdeelnemers. De automobilist is in het
nieuwe verkeersrecht slechts dan niet aansprakelijk als hij kan bewijzen
dat er sprake is van overmacht.
Ook de Nederlandse rechter kiest de laatste jaren in meerdere mate de
kant van het ‘zwakke’ slachtoffer, zoals bij de toekenning van schadevergoedingen
aan de zogeheten Des-dochters, het oprekken van verjaringstermijnen
en in het consumentenrecht. De Des-procedure had betrekking
op medische klachten van kinderen van vrouwen die voor hun
zwangerschap het door verscheidene bedrijven gefabriceerde hormoonpreparaat
Des hadden geslikt. De rechter kon niet meer vaststellen welke
producent welk middel op de markt had gebracht en welke schade hij
had veroorzaakt, maar de claims werden toch toegewezen (HR 9 oktober
1992, NJ 1994, 535).
De discussie over verjaringstermijnen heeft inmiddels geleid tot een
aanzienlijke hoeveelheid jurisprudentie, waarbij steeds de vraag is geweest
of de wettelijke verjaringstermijnen wel ‘redelijk en billijk’ waren.
De minister heeft onlangs een wetsvoorstel ingediend waarbij in
personenschadezaken de absolute verjaringstermijn komt te vervallen
en een relatieve verjaringstermijn gaat lopen, vanaf het moment van bekendheid
met de schade en de daarvoor aansprakelijke persoon. 1 In een
eerdere rechtszaak had de rechter deze ‘onbillijkheid’ al vastgesteld. De
rechter oordeelde in die zedenzaak dat het slachtoffer haar vordering
jegens de schadeveroorzaker wel geldend kon maken ondanks de wettelijke
verjaring (HR 23 oktober 1998, RVDW 1998, 190 Seksueel misbruik).
Zij had haar vordering tegen de man, die haar jarenlang seksueel had
misbruikt, niet ingediend, omdat zij psychisch niet in staat was hem aan
te spreken.
Schadevergoeding
De belangrijkste verbetering voor slachtoffers op strafrechtelijk gebied
kwam bij de invoering van de Wet Terwee op 1 april 1995. Slachtoffers
kunnen op grond van die wet hun vordering tot schadevergoeding indienen
in het strafproces zonder een maximum aan de hoogte van de vor-
1 Wetsvoorstel 26824 Memorie van toelichting, p. 2.