3 01 Slachtofferhulp en herstelbemiddeling - WODC

Justitiële verkenningen, jrg. 27, nr. 3, 2001 117
een FGC zelfs ellendiger dan ervoor (Braithwaite en Mugford, 1994, p.
149)! Dit punt verdient veel meer kritische aandacht dan er tot nu in onderzoek
aan is gegeven. Ondanks het internationaal snel toegenomen
enthousiasme voor deze benadering is er op dit moment nog opvallend
weinig bekend over de resultaten ervan, zoals ook door de Nieuw Zeelandse
onderzoekers Allison Morris en Gabrielle Maxwell keer op keer
wordt benadrukt. De verklaring voor dit gebrek aan wetenschappelijk
valide kennis dient waarschijnlijk weer te worden gezocht in de overtuiging
van de pioniers dat deze aanpak eenvoudigweg niet anders dan positieve
effecten kán hebben, zoals mediation in het algemeen aan de
man wordt gebracht als ‘conflictoplossing met alleen winnaars’, getuige
de slogan in een recente reclamecampagne in de landelijke pers. In een
aantal landen is deze gedachte inmiddels ook in de strafrechtelijke sfeer
doorgedrongen, wat onder meer impliceert dat het delict in termen van
conflict tussen partijen wordt gedefinieerd, waarbij door deze onderhandeld
dient te worden en beide genoegen moeten nemen met een compromis
dat zich ergens in het midden van twee stellingnames bevindt. In
elk geval wordt de voorstelling van een objectief foute daad, van een aantasting
van rechten en van fundamenteel onherstelbaar leed met de introductie
van de gedachte dat uit bemiddeling slechts ‘winnaars’ te voorschijn
kunnen komen zwaar onder druk gezet.
Paradoxalerwijze ligt het pleidooi dat af en toe wordt gehouden om de
bereidheid tot deelname van slachtoffers en de kans op hun tevredenheid
te vergroten door ze een grote of doorslaggevende stem of een vetorecht
bij de beslissing over de sanctie te geven in dezelfde lijn, namelijk
de lijn die het delict definieert als een conflict tussen partijen (onder anderen
Braithwaite en Mugford, 1994). Deze benadering neigt ernaar de
klassieke gedachte uit het oog te verliezen dat een delict altijd (ook) een
aantasting van rechten is die alle burgers binnen de rechtsgemeenschap
genieten en die zij gerespecteerd willen zien door andere burgers en verdedigd
door de staat. Werkelijk diepgaand en overtuigend onderzoek
naar de waardering van de participerende slachtoffers dient zich dan ook
niet zozeer te richten op de meting van ‘overwinnaarsgevoelens’ of tevredenheid
als ‘onderhandelende partij’, maar op de beleving van het
rechtsgevoel door de slachtoffers tijdens en na een FGC.
Naast deze tendens tot invulling van de FGC als een onderhandelingsproces
tussen twee partijen met de bemiddelaar in de rol van neutrale,
zo min mogelijk aanwezige figuur, doet zich echter een heel andere tendens
voor, waarbij de bemiddelaar juist een actieve rol heeft en zowel de
dader als het slachtoffer aanspreekt op solidariteit en verzoening. Terwijl
in het eerste model de betrokkenheid van de familie zich vooral manifesteert
in de solidariteit met de dader, heeft die in dit model veeleer betrekking
op de verzoening tussen dader en slachtoffer, terwijl de bemiddelaar
die rol in dit model nog eens versterkt. Neigt de betekenis van het
delict voor het slachtoffer er in het eerste geval bekaaid af te komen, in
het tweede geval wordt die betekenis vertaald in termen van helpen, soli-