Dynamiek in islamitisch activisme - Wetenschappelijke Raad voor ...

meeste landen een beperkte reikwijdte gehad; uitzonderingen zijn landen als
Iran, Pakistan en Soedan. Bovendien is de eerste golf van islamisering niet
gevolgd door een tweede; de laatste vijftien jaar is eerder sprake van een afname
van de invloed van strenge interpretaties van de sharia op het nationale recht.
Ook waar de sharia formeel een rol speelt, blijkt deze geleidelijke modernisering
van het recht niet uit te sluiten. Zo heeft de lijn van hervormingen van het huwelijksrecht
zich ondanks het activisme in de meeste landen voortgezet. In reactie
op de universele mensenrechten zijn in de moslimwereld ook ideeën ontwikkeld
over islamitische mensenrechten. Tussen beide concepten bestaan naast overeenkomsten
ook belangrijke principiële verschillen. Toch blijkt ook hier onmiskenbaar
een tendens van geleidelijke toenadering.
Beleidsperspectief
De lidstaten van de eu kunnen zich een afzijdige houding niet permitteren. Een
in zichzelf gekeerde Unie die afziet van externe ambities creëert slechts een illusie
van veiligheid die de bestaande kwetsbaarheid niet wegneemt. Bovendien betekent
afzijdigheid dat Europa kansen onbenut laat die er wel degelijk zijn voor
het ondersteunen van veelbelovende ontwikkelingen in de moslimwereld. De
wrr pleit dan ook voor een actieve en constructieve opstelling van eu-lidstaten.
Dit beleid omvat de volgende uitgangspunten:
• rekening houden met de diversiteit van islamitisch activisme;
• onderkennen van islamitisch activisme als potentieel constructieve politieke
en juridische factor voor de ontwikkeling van moslimlanden;
• aansluiten bij endogene ontwikkelingsprocessen en -trajecten die democratie
en mensenrechten bevorderen;
• investeren in een geïnformeerde publieke opinie over islamitisch activisme en
de hoofdlijnen van het daarop gerichte beleid.
Diversiteit
Tussen en binnen moslimlanden bestaan veel verschillende interpretaties van de
manier waarop de islam zich verhoudt tot politiek, democratie en mensenrechten.
Of islam en democratie elkaar verdragen, en of islamitische wetgeving op
gespannen voet staat met mensenrechten, is niet in algemene zin te zeggen, maar
verschilt per islam- of sharia-opvatting en/of -praktijk, en ook per tijdsgewricht.
Nederland en de eu zullen moeten investeren in kennis van deze verschillende
opvattingen en -praktijken, als grondslag voor het beleid tegenover moslimlanden.
Constructief of niet
In het verleden heeft de eu met pleidooien voor democratisering en verbetering
van mensenrechten in naburige moslimlanden vooral de hoop gevestigd op nietreligieuze
bewegingen en partijen, ook als die groepen nauwelijks politiek draagvlak
hadden onder de lokale bevolking. Maar steeds duidelijker blijkt dat het
negeren van de politieke en juridische agenda van religieus activisme geen oplossing
biedt en zelfs averechts kan uitwerken. Niet alleen ontmoedigt zo’n houding
islamitische groepen met een grote achterban die bereid zijn binnen het bestaande
samenvatting
11