Dynamiek in islamitisch activisme - Wetenschappelijke Raad voor ...

Tot nu toe is echter niet duidelijk hoe principieel deze koersverandering is. De
recente oproep van de Europese Commissie tot een standpuntbepaling over
democratische islamitische partijen heeft nog weinig weerklank gevonden op het
ministeriële niveau in de eu-lidstaten zelf. Ook partnerlanden als Egypte en
Tunesië verzetten zich fel tegen deelname van religieuze partijen aan de politiek.
Eerdere officiële verklaringen in die richting hebben weinig veranderd. Op de
ambassades van de lidstaten in de regio is evenmin eensgezindheid te bespeuren. 9
Veel diplomaten en politieke vertegenwoordigers van de lidstaten zijn nog steeds
van mening dat het toelaten van islamitisch activisten tot de politiek uiteindelijk
vooral de fundamentalisten en extremisten aan de macht brengt die politieke
vrijheden juist om zeep willen brengen. De Commissie omzeilt dit dilemma door
in haar oproep alleen te refereren aan democratische islamitische-politieke bewegingen
en partijen. Maar daarmee is de kou natuurlijk niet uit de lucht. Ondanks
de toenemende matiging van de hoofdstroom van islamitische bewegingen,
bestaan er immers ook groepen die graag willen meedingen naar de politieke
macht, vooralsnog zonder elementaire democratische principes te erkennen.
Daarnaast zijn er kleinere, geradicaliseerde bewegingen die het geweld niet schuwen.
De realiteit gebiedt te erkennen dat deze bewegingen een disproportionele
invloed kunnen uitoefenen en het politieke stelsel langdurig kunnen blokkeren.
Daarnaast speelt ook het probleem dat de regeringen in de partnerlanden vaak
niet gediend zijn van contacten met religieuze of andere niet-erkende gesprekspartners.
Toenadering kan leiden tot een aanvankelijke bekoeling van de betrekkingen
met deze regimes. De eu moet deze vraagstukken onder ogen zien, als ze
wil komen tot een langetermijnstrategie voor de emp-regio.
Hoewel de recente emp-voorstellen dus hoge prioriteit geven aan democratie en
mensenrechten en – hoewel aarzelend – islamitische partijen niet langer uitsluiten,
refereren ze in het geheel niet aan islamitische wetgeving en islamitische
interpretaties van de mensenrechten. Zoals gesteld in paragraaf 5.3, bestaat in
veel moslimlanden echter de wens (delen van) de staat en maatschappij op
enigerlei wijze te funderen op islamitische normen en (rechts)grondslagen. Het
is dus allerminst onwaarschijnlijk dat de deelname van – al dan niet democratisch
gezinde – islamitische partijen aan de politiek in sommige moslimstaten gepaard
zal gaan met de (her)invoering of aanscherping van islamitisch recht. Voor de
eu is dat een lastig gegeven. Zij baseert haar hogere prioriteit voor democratie,
rechtsstatelijkheid en mensenrechten immers op het seculiere recht van het
evrm en de universele mensenrechtenprincipes. Ze heeft daarnaast bijzondere
aandacht voor minderheden en vrouwenrechten, waaronder ook de gelijkheid
van mannen en vrouwen. Hoe moet de eu omgaan met islamitische politieke
groepen die externe bemoeienis wantrouwen, en op zijn minst sceptisch staan
tegenover westerse of Europese opvattingen van democratie en mensenrechten?
10 En wat te doen als een democratisch gekozen islamitische regering streeft
naar de invoering van een ‘islamitische’ democratie, een islamitische staat of de
sharia? Kan de Unie er dan toch aan bijdragen dat de internationale mensenrechtenverdragen
daar meer wortel schieten? Ook deze dilemma’s moeten de voorstanders
van een vernieuwd emp/enp goed onder ogen zien.
beleidsperspectief
173