Dynamiek in islamitisch activisme - Wetenschappelijke Raad voor ...

182
dynamiek in islamitisch activisme
Tekstbox 5.2 De Organisatie van de Islamitische Conferentie (oic)
De taak van deze in 1969 opgerichte organisatie is om samenwerking tussen moslimstaten te
bevorderen op economische, sociale, culturele, wetenschappelijke en andere vitale gebieden. De
oic is de enige organisatie die vrijwel alle moslimstaten omvat; er zijn 57 landen bij aangesloten,
die alle lid zijn van de vn. Het Verdrag van de oic is als internationale overeenkomst geregistreerd
bij de vn. In de preambule wordt gesteld dat de lidstaten zich gebonden achten aan het Handvest
van de vn en de Fundamentele Mensenrechten en de islamitische spirituele, ethische, sociale en
economische waarden te willen bewaren. De oic heeft ‘het recht op mensenrechtenonderwijs’
zelf als een mensenrecht aangemerkt, en heeft ook al een reeks van initiatieven genomen om
moslimstaten aan te moedigen tot een interpretatie van de islamitische waarden die bijdraagt aan
de verwezenlijking van de internationale mensenrechten. Hiertoe behoort de opstelling van de
Caïro-Verklaring van de Rechten van de Mens in de Islam. Tussen de oic en de vn bestaat een
formeel samenwerkingsverband.
Tegenover die voordelen staan echter vooral nadelen. De grote onderlinge
verschillen en politieke verdeeldheid tussen de lidstaten maakt een islamitisch
mensenrechtenhof onder oic-vlag naar verwachting praktisch onhaalbaar. Een
principieel bezwaar is dat juist de instelling van een expliciet islamitisch mensenrechtenhof
kan worden geïnterpreteerd als een handreiking aan behoudende
krachten in de moslimwereld, die zich met een beroep op islamitische interpretaties
van de mensenrechten keren tegen de universele geldigheid van de mensenrechtenverdragen.
Als die krachten erin slagen hun eigen islamitische juristen
bij het hof te benoemen, kan dat uitmonden in een institutionalisering van
bestaande verschillen tussen islamitische en de internationale interpretaties van
de mensenrechten. In plaats van progressieve verwezenlijking via constructieve
dialoog zou dan zelfs een geleidelijke ondermijning dreigen van het vele dat juist
de afgelopen jaren al in vn-verband is bereikt op het gebied van de normatieve
toenadering tot universele mensenrechten (aiv 1998). En dát er veel is bereikt,
blijkt onder meer uit het feit dat de vn-comités die toezien op de naleving van de
mensenrechten vrijwel permanent een constructieve dialoog voeren met de
universele mensenrechten als geaccepteerd uitgangspunt. Daardoor is het tegenwoordig
niet langer acceptabel dat regeringen mensenrechtenschendingen
‘verklaren’ met een beroep op de religie. Op grond van de afweging van voor- en
nadelen meent de raad dan ook dat de eerstgenoemde optie van een territoriaal
hof de voorkeur verdient.
Hoewel een bindend mensenrechtenregime in oic-verband dus een brug te ver is
en ook op principiële bezwaren stuit, heeft de oic wel concrete ambities op het
terrein van het onderwijs in de mensenrechten die het waard zijn om te steunen
(zie tekstbox 5.2). De eu kan bijvoorbeeld via de Turkse secretaris-generaal hulp
bieden bij het opzetten van een tienjarenprogramma voor mensenrechtenonderwijs.
Bovendien kan een permanent trainingsprogramma in mensenrechten
worden gesteund dat zich speciaal richt tot de rechterlijke macht in moslimlanden.
Zelfs ambtsdragers zijn weinig bekend met (islamitische) mensenrechten;