Dynamiek in islamitisch activisme - Wetenschappelijke Raad voor ...

174
dynamiek in islamitisch activisme
Het negeren van de politieke en juridische agenda van het religieuze activisme is
op termijn geen oplossing en blijkt zelfs averechts te kunnen werken. Olivier Roy
stelt terecht: “The role of Shari’a is a political issue: to oppose or ignore Shari’a
from a purely technocratic point of view (it does not fit with human rights) leads
automatically to a return of Shari’a by opponents of western encroachments”
(Roy 2005: 1011). Niet alleen ontmoedigt een ontkennende houding islamitische
groepen met een grote achterban onder de bevolking die bereid zijn binnen het
bestaande stelsel te streven naar geleidelijke verandering. Zo’n houding voedt
ook de wijdverbreide opvatting onder gewone burgers dat secularisme en
(westerse) democratie per definitie antireligieuze belangen vertegenwoordigen.
De roep om islamisering wordt zo alleen maar aangewakkerd, hetzij doordat
fundamentalisten meer steun van de bevolking krijgen voor hun religieuze opvattingen,
hetzij doordat politieke machthebbers zélf de conservatieve ‘islamiseringskaart’
gaan uitspelen om politieke legitimiteit te behouden (Roy 2005:
1003). Veel autoritaire regimes in de regio werpen zich immers op als buffers
tegen het uitbuiten van de islam voor partijbelangen, maar deinzen er niet voor
terug de officiële staatsislam te manipuleren voor eigen politiek machtsbehoud. 11
Zo worden nu eens de fundamentalistische activisten en dan weer de conservatieve
religieuze ulama beloond, zonder dat die groepen ook maar enige politieke
verantwoordelijkheid voor hun standpunten dragen. Daardoor ontbreekt het
deze samenlevingen ook aan maatschappelijke en politieke correctiemechanismen
die radicale en conservatieve reflexen matigen.
Hoe moeten de eu-deelnemers aan het emp en enp omgaan met deze dilemma’s?
De wrr meent dat zij om te beginnen dienen te erkennen dat islamitische
politieke en maatschappelijke groepen potentieel legitieme en geloofwaardige
politieke gesprekspartners zijn, die daarom niet bij voorbaat van het emp- en
enp-proces moeten worden uitgesloten. Die erkenning moet niet alleen doordringen
tot de ambtelijke en diplomatieke circuits van ‘Brussel’; eu-regeringen
dienen deze lijn zelf op de hoogste politieke niveaus uit te dragen en onder meer
via (parlementaire) debatten en discussies over te brengen aan de eigen bevolking.
In het huidige gepolariseerde klimaat geven zij daarmee een belangrijk
signaal af aan de moslimwereld en de eigen (moslim)bevolking in Europa, namelijk
dat alle politieke activisten, dus ook religieus geïnspireerde democratische
groepen, serieus worden genomen als potentiële bondgenoten in het streven naar
politieke participatie, democratisering en verbetering van de mensenrechten.
De oproep van de Europese Commissie tot bezinning op de rol van democratische
religieuze bewegingen en partijen in de nationale politiek verdient krachtige
ondersteuning door de Nederlandse regering en de overige lidstaten. Maar de
bezinning dient verder te gaan dan alleen die partijen. Hoe begrijpelijk de vrees
voor het scenario van eenmalige democratische verkiezingen ook is, die bezinning
mag zich niet vertalen in het uitsluitend verbreden van de politieke dialoog
naar bewegingen en partijen die zich al bij voorbaat afficheren als democratisch.
Het proces van democratisering maakt namelijk weinig kans zolang de Unie en
de emp-partnerlanden van politieke groeperingen een democratische gezindheid