Dynamiek in islamitisch activisme - Wetenschappelijke Raad voor ...

ontwikkelen dat niet alleen oog heeft voor de dilemma’s en risico’s op de korte
termijn, maar ook in staat is op de lange termijn eventuele kansen en aanknopingspunten
te benutten wanneer en waar die zich voordoen.
Begripsbepalingen
Hoe processen van democratisering zich zullen voltrekken en welke vorm de
democratie uiteindelijk aanneemt, zal van land tot land en ook per tijdsgewricht
verschillen. 4 Maar het is duidelijk dat het democratieconcept meer veronderstelt
dan alleen periodieke (vrije) verkiezingen. Democratie moet uiteindelijk ook zijn
gebaseerd op de rule of law, respect voor basale individuele mensenrechten, zoals
de menselijke waardigheid, de vrijheid van meningsuiting, vereniging, vergadering
en godsdienst, het recht op onderwijs, grondwettelijk gegarandeerd toezicht
op overheidsbeslissingen door gekozen volksvertegenwoordigers en civiel
toezicht op leger en politie.
De opleving van ‘de islam’ als politieke factor in de moslimwereld benoemt de
raad met de term islamitisch activisme. Dit verwijst naar het streven van mensen
voor wie de islam een belangrijke inspiratiebron is voor het inrichten van de
hedendaagse politiek en samenleving (Fuller 2003: xi). Islamitisch activisme is
hier een koepelbegrip voor allerlei mogelijke doelstellingen en eisen, van het streven
naar een (wereldomvattende) islamitische staat tot het tegendeel, namelijk
het op islamitische gronden bepleiten van de scheiding van moskee en staat. Het
woord ‘islamitisch’ benadrukt dat de islam fungeert als een gemeenschappelijk
voertuig en idioom voor de politieke en maatschappelijke bewustwording van
grote groepen moslims. ‘Activisme’ geeft aan dat het veel verschillende soorten
inspanningen betreft, die ook nog eens sterk aan verandering onderhevig zijn.
Begrip daarvan vergt zowel duiding van de symbolen, retoriek en het idioom van
de islam, als van het handelen en het gedrag van de betrokken moslims.
De term ‘islamitisch activisme’ roept – overigens net als begrippen als islamisme,
fundamentalisme, extremisme en politieke islam – in de huidige context soms
associaties op met gewelddadig extremistisch optreden in naam van de islam. Dat
is niet verwonderlijk; het zijn immers de extreme en gewelddadige uitingen die
tegenwoordig in het oog springen. En veel van de turbulentie die zich binnen de
moslimwereld en ook daarbuiten manifesteert onder de vlag van de islam, betreft
uitingen van bewustwording en strijdbaarheid. Dat moet niet onder stoelen of
banken worden gestoken. Maar die strijdbaarheid is niet uitsluitend gewelddadig;
ze bestrijkt het gehele spectrum van vreedzaam, ludiek en provocerend handelen
tot gewelddadig, terroristisch en intimiderend. Ze uit zich ook in allerlei politieke,
maatschappelijke en culturele arena’s en kent vele gezichten, van politieke
bewegingen en partijen, van in de civil society werkende niet-gouvernementele
organisaties (ngo’s), van bewustwording op individueel niveau tot toenemende
wetenschappelijke aandacht voor islamitisch-politiek denken.
Onder het begrip islamisering verstaat dit rapport het funderen van politiek,
staat, recht en samenleving op islamitische grondslagen. Dit begrip is niet vrij
inleiding
23