Rapport Metopia - A+O Metalektro

spectief demotiverend werkt en de kans op drop-out doet toenemen. 9 Leerprocessen
worden pas effectief en efficiënt als de lerende een heldere leervraag
heeft. Het ontbreken van een toekomstperspectief (i.c. een duidelijke beroepswens)
verhindert het ontstaan van een leervraag bij de lerende.
Daar komt nog bij dat in een diensten- en kenniseconomie – vanwege de toegenomen
mondiale concurrentie – aan steeds minder werknemers een garantie op
‘een vaste baan voor het leven’ geboden kan worden. 10 Voor steeds meer werknemers
is sprake van een ‘grenzeloze loopbaan’, een loopbaan waarin zij gedurende
hun werkzame leven enkele malen van bedrijf, branche en mogelijk zelfs
beroep zullen moeten wisselen. 11 Het benutten van de keuzemogelijkheden om
inzetbaar te blijven op de arbeidsmarkt en om persoonlijk te ontwikkelen naar
eigen wens, vraagt om zelfsturing in werk en leren.
Zelfsturing zou in de hedendaagse samenleving reflectief moeten zijn (en niet
plaatsvinden op basis van een aantal aangeleerde en geïnternaliseerde handelingsregels)
omdat de individualisering en de flexibilisering van de arbeidsverhoudingen
het individu voortdurend confronteren met onvoorspelbare situaties en
daaruit resulterende handelingseisen. 12 Het is onmogelijk om jongeren van te
voren toe te rusten met een handelingsrepertoire dat hen tot adequaat keuzehandelen
in staat stelt. 13 Zoals de toenemende kennisintensiteit scholen dwingt
tot het inrichten van leeromgevingen die jongeren in staat stellen tot ‘leren leren’
op basis van metacognitieve vaardigheden, zo dwingt de onvoorspelbaarheid van
zowel de levens- als de arbeidsloopbaan hen tot het inrichten van leeromgevingen
die jongeren in staat stellen op basis van reflectie over hun mogelijkheden,
kansen en wensen te herkennen wanneer deze zich voordoen. Zij moeten, met
andere woorden, een arbeidsidentiteit ontwikkelen. 14 Of, anders geformuleerd, zij
9 Zijlstra, W. & Meijers, F. (2006). Hoe spannend is het hoger beroepsonderwijs? TH&MA – Tijdschrift
voor Hoger Onderwijs & Management, 13 (2), 53-60; Meijers, F., Kuijpers, M. & Bakker, J.
(2006). Over leerloopbanen en loopbaanleren. Loopbaancompetenties in het (v)mbo. Driebergen:
Het Platform BeroepsOnderwijs
10 Drucker, P. (1993). Post-capitalist society. Oxford: Butterworth Heinemann.
11 Arthur, M. (1994). The boundaryless career: a new perspective for organizational inquiry. Journal of
Organizational Behavior, 15, 295-306
12 Taborsky, O. (1992). Loopbaan in balans. Opstellen over studie- en beroepskeuze, levensloop en
begeleidingsprocessen. Tilburg: Akademie Mens-Arbeid; Banks, M., Bates, I., Breakwell, G., Bynner,
J., Emler, N., Jamieson, L. & Roberts, K. (1992). Careers and Identities. Milton
Keynes/Philadelphia: Open University Press; Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity - the
self and society in the late modern age. London: Polity Press.
13 Savickas, M. (2000). Renovating the psychology of careers for the twenty-first century. In A. Collin
& R. Young (eds.), The future of career. Cambridge: Cambridge University Press
14 Meijers, F. (1995). Arbeidsidentiteit; studie- en beroepskeuze in de post-industriële samenleving.
Alphen a/d Rijn: Samsom H.D. Tjeenk Willink.
26