Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

een groter gebied bedient, tot het belangrijkste ziekenhuis in de
provinciehoofdplaats) als verticaal, in de vorm van mobiele medische teams
die afhingen van de centrale administratie en die de bevolking moesten
screenen op endemische ziekten. De infrastructuur die goed verspreid was
over het hele land vormde de derde pijler. De vierde pijler werd gevormd door
het grote aantal personeelsleden, zowel buitenlandse als lokale, die over heel
wat ervaring beschikten. En ten slotte waren er de opleidingsinstituten, twee
faculteiten geneeskunde en scholen voor de opleiding van verpleegsters en
medisch hulppersoneel. Enkele cijfers die de omvang van de bereikte
resultaten illustreren: er waren 422 ziekenhuizen, klinieken en kraamklinieken,
2100 dispensaria-eerstehulpposten, 2560 medische hulpposten in de
buitenwijken en 90 gespecialiseerde centra voor de behandeling van
bepaalde ziektes. In die structuren werkten 480 buitenlandse artsen, 150
Congolese doktersassistenten en 470 buitenlandse gezondheidswerkers,
verpleegsters en vroedvrouwen. Een ander belangrijk feit: al voor 1960 paste
Congo een regelgeving toe die beschouwd kan worden als een
voorafspiegeling van de aanbevelingen van de WGO in 1977. Die
aanbevelingen werden vastgelegd in de ‘tien geboden’ van de slotverklaring,
algemeen bekend als de ‘Verklaring van Alma-Ata’ uit 1978. Volgens deze
Verklaring lag de sleutel tot het succes in de medische ontwikkelingssamenwerking
in de ‘basisgezondheidszorg’, die ook voor de zwakste
bevolkingsgroepen verzekerd moest worden. De einddoelstelling,
‘gezondheidszorg voor iedereen’, moest tegen het jaar 2000 worden bereikt.
Als we nu, veertig jaar na de onafhankelijkheid van Congo, de strategienota
van de overheid over ontwikkelingssamenwerking bekijken, dan valt het op
dat daarin dezelfde doelstellingen, methodes en actielijnen zijn opgenomen
die gangbaar waren aan het einde van de koloniale periode. Toch zijn er een
aantal thema's bijgekomen, vooral als gevolg van de bewustwording van
nieuwe problemen en omdat men vaststelde dat de situatie van de
gezondheidszorg in Afrika steeds verder in het slop raakte. Daarom verleende
de Belgische ontwikkelingssamenwerking haar steun aan de hervorming van
het nationale beleid in Congo op het vlak van volksgezondheid en
organiseerde ze de gezondheidszorg in zones of districten, waarbij de lokale
bevolking steeds meer werd betrokken bij het beheer ervan. Er werd gezocht
naar manieren om de gezondheidszorg te financieren (voor 1960 was de zorg
gratis) en er werd extra aandacht besteed aan de rol van de vrouw, vooral wat
betreft het moederschap. Twee nieuwe thema's werden steeds belangrijker:
gezinsplanning (sinds 1972), naar aanleiding van het demografische
probleem, en vooral de strijd tegen seksueel overdraagbare ziektes en aids.
De snelle verspreiding van deze ziekte wekte vanaf 1980 de onrust van de
wereldleiders. Ook de toegang tot drinkwater en riolering winnen al een paar
jaar aan belang, hoewel dat thema niet nieuw is. De doelstellingen zijn dus
dezelfde gebleven, maar dat betekent natuurlijk niet dat de medische sector
100