Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

Top van de Franse en Afrikaanse staatshoofden in La Baule in 1990. In
duidelijke termen legde hij een verband tussen democratie en ontwikkeling.
Zo confronteerde hij de Afrikaanse leiders met hun eigen verantwoordelijkheden
voor de rampzalige toestand waarin de meeste Afrikaanse staten zich
bevinden. Hij stelde een nieuwe benadering voor, gebaseerd op respect voor
de mensenrechten, vrije verkiezingen, een meerpartijenstelsel, persvrijheid,
een onafhankelijke magistratuur en de afwezigheid van censuur. Om zijn
woorden kracht bij te zetten voegde hij eraan toe dat Frankrijk voortaan bij het
uitkeren van ontwikkelingshulp rekening zou houden met de inspanningen
van de begunstigde landen op dit gebied.
België voert een gelijkaardig beleid. In 1990 verklaarde de minister van
Ontwikkelingssamenwerking: “België houdt nu bij het uitvoeren van zijn
samenwerkingsprogramma's rekening met het respect voor de fundamentele
rechten van de mens en gaat na of het begunstigde land de essentiële regels
van goed bestuur naleeft.” Twee jaar later wijdde de staatssecretaris van
Ontwikkelingssamenwerking een hoofdstuk van zijn algemene beleidsnota
‘Van kwantiteit naar kwaliteit’ aan het probleem van de democratisering. In
plaats van strafmaatregelen stelde hij positieve maatregelen voor, zoals de
financiering van programma's die te maken hebben met de mensenrechten en
de steun aan organisaties uit het maatschappelijk middenveld, waaronder de
vakbonden. De politieke situatie in Rwanda en Burundi was op dat moment
woelig, in Zaïre faalde het staatssysteem, en in vele andere landen werden er
verkiezingen voorbereid. Dit zorgde ervoor dat de minister meteen de daad bij
het woord kon voegen: er werd een begroting opgesteld om de projecten te
financieren.
In 1995 werd er een nieuwe belangrijke doelstelling geformuleerd: herstel van
vrede, conflictpreventie en preventieve diplomatie. Voor de landen die
verwikkeld zijn in een conflict betekent dit dat er eerst noodhulp wordt
verleend. Vervolgens, als het vredesproces eenmaal op gang is gebracht,
wordt het land gesteund in zijn ontwikkeling naar een rechtsstaat door het
stimuleren van verzoeningsinitiatieven, de opbouw van het juridische systeem
en het voeren van ontwapeningsacties, gekoppeld aan maatregelen die de
soldaten moeten overtuigen om terug te keren naar een burgerlijk leven. In de
stabiele landen is het beleid preventief, door middel van steun aan de
overheidsdiensten en aan lokale organisaties die zich inzetten voor de vrede
en discriminatie bestrijden. Tegelijkertijd wordt er aandacht besteed aan
sociale, economische en politieke rechten voor vrouwen. De problemen zijn
enorm en om doeltreffend te zijn, kan de ontwikkelingssamenwerking het
beste terugvallen op multilaterale hulp. Een goed voorbeeld daarvan is
Congo, waar België als belangrijkste donor de rol van leidend land op zich
neemt.
111