Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

eschikbare instrumenten, dan weer in de lijst met partnerlanden. Enkele
keren werden de ontwikkelingshulp en de belangen van de buitenlandse
handel met elkaar vermengd. Toch heeft men in de laatste vijftien jaar
geprobeerd het beleid te rationaliseren en een zekere continuïteit aan te
brengen in de richtsnoeren. In de loop der jaren is de ontwikkelingssamenwerking
uitgegroeid tot een middel om invloed uit te oefenen in de
internationale betrekkingen, en tot een geloofwaardig antwoord op de
armoede en het onrecht waar een groot deel van de wereld onder gebukt
gaat.
Na de onafhankelijkheid lag de verantwoordelijkheid voor de ontwikkelingssamenwerking
enkele jaren lang bij het ministerie van Afrikaanse Zaken. Na
deze korte overgangsperiode ging de bevoegdheid naar de minister van
Ontwikkelingssamenwerking (in die tijd ‘minister van Technische Assistentie’
genoemd), die tegelijkertijd ook minister van Buitenlandse Handel was, van
1961 tot 1966. Sommigen zagen in de combinatie van deze twee functies een
collusie tussen de ontwikkelingssamenwerking en de buitenlandse handel, en
het lijdt geen twijfel dat de verdeling van de regeringsbevoegdheden in
verband met het buitenlands beleid niet altijd op een transparante manier
gebeurde. Minister Pierre Harmel was de eerste die de titel ‘minister van
Ontwikkelingssamenwerking’ droeg, maar hij was tegelijkertijd ook minister
van Buitenlandse Zaken. Vanaf 1968 kwam er een minister of staatssecretaris
die zich voltijds met ontwikkelingshulp bezighoudt.
Als we nagaan tot welke partijen de ministers behoren, zien we van 1960 tot
1972 een duidelijk overwicht van de Christelijke Volkspartij (PSC-CVP).
Daarna gaat de portefeuille ongeveer even vaak naar christelijke,
socialistische en liberale partijen. FDF, Volksunie en Agalev maken de lijst
compleet met ieder één vertegenwoordiger. Op enkele uitzonderingen na
hebben de ministers slechts een beperkte kennis van de derdewereldproblematiek,
al kunnen ze meestal wel bogen op een goede kennis van de
internationale vraagstukken. De meesten onder hen gaan zich pas in het
onderwerp verdiepen op het moment van hun aanstelling.
Als we het hebben over de actoren van de ontwikkelingssamenwerking speelt
er ook een ander element mee, met verstrekkende politieke gevolgen. Van
1958 tot 1974 stond aan het hoofd van het ministerie van Belgisch Congo
(later ministerie van Afrikaanse Zaken genoemd en daarna ministerie van
Ontwikkelingssamenwerking) een Franstalige minister. Ook de ambtenaren
van de administratie en de ontwikkelingswerkers spraken Frans, en de
algemene samenwerkingsovereenkomsten werden gesloten met landen die
over het algemeen Franstalig waren. Het is dus begrijpelijk dat de Vlaamse
publieke opinie zich niet zo prettig voelde bij deze samenwerking. Het
taalprobleem werd een bron van conflicten en onenigheid en het hoeft dus
geen verwondering te wekken dat er vanuit Vlaamse hoek stemmen opgingen
voor een grotere invloed van Vlaanderen op het samenwerkingsbeleid. Later
44