Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

gelaten: de nieuwe lokale bestuurders hadden geen richtsnoeren gekregen
van de Belgische overheid.
Vanaf juli 1960 komt er in Katanga een tegenbeweging op gang. Katanga
roept de onafhankelijkheid uit en slaagt erin de veiligheid op het grondgebied
te garanderen. De Belgische regering wil het niet opgeven en verplicht de
ambtenaren die naar het nabijgelegen Rhodesië waren gevlucht hun functie
weer op te nemen. Weigeren ze, dan worden ze ontslagen. De dreigende taal
mist zijn uitwerking niet: kort daarop is in Katanga de helft van de
leidinggevenden weer aan de slag, terwijl in Leopoldstad slechts een derde
van de ambtenaren terugkeert. Er zijn verschillende verklaringen voor die
terugkeer: de dwang die de regering uitoefent in Katanga, maar ook het feit
dat in Leopoldstad en in de andere steden de rust is teruggekeerd. Daarnaast
begint het schooljaar weer, waardoor veel leerkrachten terugkomen. Daarbij
komt nog dat de re-integratiewet niet langer van kracht is: de wet was niet
voorzien op zo’n grote toestroom naar België. Tenslotte hadden de meeste
ambtenaren ook gewoon een baan nodig om in hun levensonderhoud te
voorzien en de individuele oproepen van de Congolese autoriteiten deden de
rest. In juni 1960 zijn zo’n 2500 administratieve ambtenaren weer naar Congo
teruggekeerd; zij worden de eerste technische assistenten.
Als gevolg van deze gebeurtenissen gaan de personeelssectoren in Congo er
helemaal anders uitzien. Deze samenstelling is typerend voor de Belgische
ontwikkelingssamenwerking: tussen 1960 en 1963 stijgt het percentage
leerkrachten van 20 tot 60%, met pieken tot 80% aan het einde van het
decennium. Die stijging is niet zozeer te wijten aan initiatieven van de
Belgische regering, als wel aan het nijpend tekort aan Congolese
onderwijzers. Het overwicht van het onderwijzend personeel blijft tot 1990 een
van de fundamentele kenmerken van de Belgische ontwikkelingssamenwerking.
In twee andere sectoren, de gezondheidszorg en de
landbouw, is er dan weer een ernstig gebrek aan personeel: weinig artsen en
landbouwkundige ingenieurs hebben na de onafhankelijkheid hun baan in
Congo behouden. Op expliciet verzoek van de Congolese autoriteiten en de
religieuze ordes verklaart de Belgische regering zich bereid om vanaf begin
1961 een groots opgezette wervingscampagne op te starten. Om kandidaten
aan te trekken, worden diegenen die bereid zijn om drie jaar in de
ontwikkelingslanden te werken, vrijgesteld van militaire dienstplicht. Er lopen
talloze aanvragen binnen maar de meeste zijn afkomstig van jonge
afgestudeerden, vooral onderwijzers. Er lijken nauwelijks dokters en
landbouwkundigen geïnteresseerd in de overzeese dienstverlening. Van 1961
tot 1965 worden er herhaaldelijk wervingscampagnes uitgeschreven: veel van
de ambtenaren in Afrika zijn intussen aan het einde van hun carrière
gekomen en gaan met pensioen of ze keren terug naar België, ontmoedigd
omdat hun werk in Congo nauwelijks resultaten oplevert. Ook bij deze
campagnes melden zich vooral leerkrachten aan. Aangezien er geen enkele
vorm van organisatie op het terrein bestaat, komen de leraars-
15