Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

het omschrijft als ‘een witte olifant’ en ‘een bodemloze put’. Het krijgt een
aantal negatieve beoordelingen en gaat steeds verder op in verschillende
kleinere landbouwprojecten van kmo’s in het gebied. Het wordt opgesplitst in
verschillende componenten: de productie van maïs- en sojazaad en
dienstverlening aan de landbouwsector in Katanga en Kasaï. In 1979 vragen
de Zaïrese leiders België om een nieuwe investering van meer dan 200
miljoen Belgische frank en bij die gelegenheid besluit men het project
definitief te sluiten. Vandaag blijft er bijna niets meer over van het bedrijf in
Kaniama-Kasese.
Toch blijkt de ervaring heel leerzaam. Men weet nu dat de gemechaniseerde
voedselproductie op grote schaal in Centraal-Afrika onvoorziene technische
problemen met zich meebrengt, dat ze niet duurzaam is en vooral
economisch niet winstgevend. Aangezien 80% van de variabele kosten naar
de invoerkosten gaan, kan men niet de rentabiliteit halen van de kleinschalige
familiebedrijfjes, die gebruik maken van lokale productiefactoren.
De klassieke ontwikkelingshulp neigt naar paternalisme, maar wordt ook
gemotiveerd door geopolitieke overwegingen. In de context van de Koude
Oorlog wordt de ontwikkelingshulp gebruikt om landen aan zich binden en een
‘eerlijke’ strijd te leveren. Driekwart van de Belgische bilaterale hulp tussen
1970 en 1975 gaat naar Congo, Rwanda en Burundi (de helft is enkel voor
Congo bestemd), en dit verzekert het westerse kamp van de Congolese
steun. Ook de ontwikkelingslanden putten voordeel uit de situatie. Ze laten
hun bevolking zien dat het gelobby bij de donorlanden vruchten afwerpt, in de
vorm van concrete en materiële schenkingen: ziekenhuizen, dammen of
elektriciteitsvoorziening. Deze regimes azen op een zo groot mogelijke
zichtbaarheid en ze vinden enkele donorlanden bereid om dure en vaak
overbodige prestigeprojecten te bekostigen, zoals de bouw van
voetbalstadions, gespecialiseerde ziekenhuizen, enorme gebouwen voor de
administratie en andere megaprojecten.
Hulp wordt samenwerking
Het uitroepen van het ‘Tweede decennium van de Ontwikkeling’ had een
solidariteitsgolf met zich meegebracht, die nu getemperd wordt door een
ernstige economische crisis. In het Midden-Oosten bracht de Jom
Kipoeroorlog (1973) de Arabische landen ertoe hun aardolie als wapen te
gebruiken en de prijs per vat steeg tot ongekende hoogten. De
derdewereldlanden van hun kant vragen om een nieuwe internationale
economische orde en ze voeren de druk op door de eis te herhalen die ze
tijdens de eerste vergadering van de UNCTAD in 1964 al hadden gesteld:
“Trade, not Aid” (geen hulp maar handel). Hun roep gaat niet ongemerkt
voorbij: 150 landen hebben zich verenigd en de derdewereldlanden zijn nu de
grootste groep binnen de instellingen van de Verenigde Naties. De
31