Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

van de ontwikkelingssamenwerking geen evolutie heeft doorgemaakt. In
Congo stortte de gezondheidssector enkele maanden na de onafhankelijkheid
in. Het aantal buitenlandse personeelsleden liep terug van een duizendtal tot
minder dan 200 personen, al werden de rangen wel aangevuld door WGOpersoneel.
Tot 1970 probeerde men koste wat het kost dokters aan het werk
te houden in de ziekenhuizen en de opleidingen in de medische scholen en
aan de universiteit te verzekeren, maar België slaagde er niet in om de
medische voorzieningen in het hele gebied levend te houden. Een groot deel
van de dispensaria kon de basiszorg niet langer verstrekken, ook omdat de
nationale begroting voor gezondheidszorg teruggebracht was tot een fractie
van de middelen die voor de onafhankelijkheid beschikbaar waren. Een groot
deel van de bevolking, vooral op het platteland, moest het zonder medische
zorg stellen en er gaapte een kloof tussen de mensen die gebruik konden
maken van een ziekenhuis en zij die dat niet konden. Hoewel het medische
personeel ook in Rwanda en Burundi een grote terugval kende, bleef de
eerstelijnszorg daar verzekerd. Dat was mogelijk omdat het gebied erg klein
is, waardoor het eenvoudiger was de gezondheidszorg te regelen, en omdat
er een dicht netwerk bestond van missieposten die ieder over minstens één
dispensarium beschikten. Door de oprichting van het Tropisch Medisch Fonds
(FOMETRO) werd de Congolese gezondheidszorg van de ondergang gered.
FOMETRO was een vzw die haar middelen haalde uit de begroting van de
ontwikkelingssamenwerking, en die als doel had de medische activiteiten van
België in Midden-Afrika te coördineren en medisch personeel, apparatuur en
medicijnen te leveren (zie hoofdstuk 1).
In dat eerste decennium moest de medische ontwikkelingssamenwerking
opereren in een noodsituatie. Daarnaast kon ze nauwelijks gebruik maken
van de richtsnoeren die de internationale gemeenschap had vastgelegd, want
diezelfde internationale gemeenschap beschouwde de gezondheidszorg niet
als een eerste vereiste voor ontwikkeling. In 1969 stelde Lester Pearson in
opdracht van de Wereldbank een 280 bladzijden tellend rapport op over de
toekomstperspectieven van het samenwerkingsbeleid, en in dat rapport werd
niet meer dan anderhalve bladzijde gewijd aan de gezondheidszorg.
In de loop van een paar jaar kreeg de Belgische medische ontwikkelingssamenwerking
een nieuwe, meer internationale en vernieuwende uitstraling,
dankzij individuele initiatieven en een meer voluntaristische koers: De eerste
pogingen om basiszorg te verzekeren voor iedereen vonden plaats in Zaïre, in
Kisantu et Kasongo (1969) en in Bwamanda (1970), op initiatief van Belgische
artsen-ontwikkelingswerkers. Zij hadden iets gemeen: ze verlieten hun
ziekenhuis om naar de lokale bevolking toe te gaan en de dispensaria weer
op te starten. Ze deden dat door een operationele structuur te creëren binnen
een goed afgebakend gebied, dat ‘gezondheidszone’ of ‘gezondheidsdistrict’
werd genoemd. Vervolgens probeerde men hetzelfde te doen in andere zones
101