Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
1.2 Wie
Binnen de groep laaggeletterden onderscheiden Bohnenn et al. (2004, p. 5) verschillende groepen.
Mensen die niet of nauwelijks naar school zijn geweest. Deze groep wordt steeds kleiner, het
merendeel van de bevolking heeft inmiddels basisonderwijs gevolgd. Uitzonderingen hierop zijn
woonwagenbewoners en reizende of varende bevolkingsgroepen als kermismensen. Een groot
deel van deze groep bestaat uit volwassen allochtonen, die vaak nauwelijks kans hebben gehad
op onderwijs. Dit zijn bijvoorbeeld laaggeletterden met algemene leerproblemen of handicaps,
met specifieke lees- en schrijfproblemen en mensen zonder leerproblemen of handicaps maar die
om andere redenen niet goed hebben leren lezen en schrijven;
Mensen die wel naar school zijn geweest maar daar onvoldoende hebben leren omgaan met
schriftelijke taken. In tegenstelling tot de eerste groep hebben deze mensen wel onderwijs gehad,
maar konden zij niet goed mee komen in de klas, of werd op school niet genoeg aandacht aan
hen besteed;
De derde groep bestaat uit tweedetaalverwervers die het geschreven Nederlands nog niet
voldoende beheersen. In dit onderzoek zal deze laatste groep niet aan bod komen; het richt zich
enkel op laaggeletterden met Nederlands als eerste taal.
Hoewel er veel verschillen bestaan in maatschappelijke positie, levensstijl, herkomst en
werksituatie, kan over het algemeen gezegd worden dat de groep laaggeletterden met een zeer laag
lees- en schrijfniveau bestaat uit veel allochtonen, meer ouderen dan jongeren, meer mensen met een
laag inkomen dan met een hoog inkomen, meer mensen met een lage opleiding dan hoogopgeleiden
en meer vrouwen dan mannen (Bohnenn et al., 2004).
Wat betreft de omvang van laaggeletterdheid is bekend dat één op de tien volwassenen in
Nederland (in totaal ongeveer 1,5 miljoen) en één op de zeven in Vlaanderen (ongeveer 800.000)
functioneert op een niveau van geletterdheid dat lager is dan wat doorgaans als een maatschappelijk
minimum wordt beschouwd. Een derde van hen is allochtoon. Van het totaal aantal laaggeletterden
zijn er zo’n 250.000 echte analfabeten, die in het geheel niet in staat zijn teksten te lezen (Ministerie
van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen, 2001).
Een op de zeven volwassenen tussen 15 en 64 jaar heeft het basisonderwijs als hoogste
opleiding. Ten minste één op de 20 jongeren verlaat het secundair onderwijs zonder diploma.
Laaggeletterden hebben vaker dan gemiddeld ongeschoold of slecht betaald werk, ze zijn vaker
werkloos, hebben minder perspectieven dan geletterden en zijn meer afhankelijk van anderen. Dat
wordt intussen als een ernstig maatschappelijk probleem betiteld, wat ook in de toekomst een grote
rol zal spelen aangezien zeven procent van de jongeren tussen 16 en 19 jaar op het laagste niveau
van laaggeletterdheid zit. Onder jongeren komt laaggeletterdheid dus veelvuldig voor. Van de 15-
jarigen kan zo’n 10 procent Pluk van de Petteflet niet zonder problemen lezen. Een derde van de
jongeren uit het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) struikelt in de opleiding over het Nederlands. Er
verlaten dus nog steeds veel jongeren het basisonderwijs die grote problemen hebben met
schriftelijke taken, ondanks de langere leerplicht die is ingevoerd en de toegenomen inzichten over
10