Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
bedoeling en doen hun best om nieuwe woorden te verzinnen, van ‘ei’ tot ‘buren’ en ‘straat’. Dan is de
les afgelopen en na afscheid genomen te hebben verlaten de cursisten het lokaal.
5.2.4 Conclusie
Karin reageert, in termen van Dolk (1997), bewust en halfbewust op de onderwijssituaties die in haar
klas ontstaan. Ze verbetert bewust niet elke leesfout die Aya maakt omdat haar daardoor de lust tot
lezen zal worden ontnomen (‘bewuste kennis’) en reageert automatisch op het verhaal van Yassine
over zijn cafébezoek, maar kan na even doorvragen wel aangeven waarom zij zo reageerde
(‘halfbewuste kennis’). Karin heeft gemerkt dat een positieve groepssfeer en een goede band tussen
haar en de cursisten, maar ook tussen de cursisten onderling, een groot goed is en een voorwaarde
voor goed onderwijs. Deze kennis valt onder wat Fenstermachter (1994) ‘praktische kennis’ noemt
omdat Karin in de praktijk heeft ervaren dat haar cursisten hier behoefte aan hebben.
Shulmans (1986) indeling in vakinhoudelijke, didactische en curriculumkennis is ook op Karin
toepasbaar. Haar didactische kennis blijkt uit het feit dat ze de verschillende leervragen van
autochtone en allochtone cursisten adequaat weet te interpreteren, ze weet wat het leren van
bepaalde vakinhouden moeilijker of makkelijker maakt voor een autochtone dan wel allochtone cursist.
Zo vraagt ze autochtone cursisten om een woord langer te maken wanneer zij twijfelen over een –d of
een –t aan het einde van een woord, maar doet zij dit niet bij allochtone cursisten. Een voorbeeld van
haar curriculumkennis betreft de kennis die zij heeft opgedaan toen zij de Taalwerkplaats (voor
cursisten met KSE niveau 2 en hoger) ontwikkelde. Hiervoor heeft zij veel materiaal verzameld en
zodoende is zij goed op de hoogte van de bestaande methoden, didactische materialen en
instructievormen.
Zoals eerder vermeld verwoordt Elbaz (1981) het handelen van docenten met behulp van
praktijkregels, praktijkprincipes en beelden. Een praktijkregel van Karin die in de observaties naar
voren kwam betreft het sturen van het gedrag van Yassine. Hij vertelde dat hij gegokt had in een café
en Karin probeerde hem ervan te overtuigen dat hij zijn verantwoordelijkheden als vader moet
nemen, hier hoort dit soort gedrag volgens haar niet bij. Een voorbeeld van een praktijkprincipe is de
waarde die Karin hecht aan begrijpend boven technisch lezen. Haar primaire doel is dat de cursisten
de inhoud van een tekst leren begrijpen, hier mogen best fouten bij gemaakt worden. Een beeld van
Karin is de opvatting dat een prettige leeromgeving onmisbaar is voor de groep om te leren lezen en
schrijven. Haar persoonlijke filosofie is die van docent en maatschappelijk werkster. Deze rollen lopen
voor haar door elkaar heen.
Karin hecht meer waarde aan de inhoud van de boodschap dan aan de vorm en laat haar
cursisten generalisaties en conclusies op basis van de tekst trekken. Deze opvattingen van haar sluiten
aan bij de communicatieve methode waarin volgens Hulstijn (1995) meer waarde wordt gehecht aan
de inhoud van een taaluiting dan aan de vorm.
De visie van Karin op het laaggeletterdenonderwijs komt, voor zover tijdens drie observaties
kon worden waargenomen, vrijwel geheel overeen met de manier waarop zij les geeft, in termen van
Goodlad (1979) betekent dit dat het operationele curriculum, zoals dat is waargenomen in de
65