Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
middags om drie uur’, of ‘des ochtends’… en eigenlijk betekent des, want de zoon des vaders, wat
betekent des dan Zoon des vaders, zoon…
C5: Van
D: Zoon van de vader! Dus des betekent ‘van de’ eigenlijk. Of ‘in de’. ’s Avonds, in de avond. En nu
kom ik bij ’s werelds, dan moet ik dus eigenlijk zeggen: ‘van de wereld’. Heel simpel. Dat betekent
het. De oudste scholier van de wereld zet door.
Gerard gaat in bovenstaand fragment uitgebreid in op de herkomst en betekenis van de ’s. Allereerst
maakt hij een categorie van woorden die ook met de ’s beginnen: ’s avonds, ’s ochtends, ’s middags
en ’s nachts. Het fragment is gekozen om als key incident te analyseren omdat duidelijk naar voren
komt op welke wijze Gerard bezig is met het aanbrengen van structuur. Elbaz (1981) gebruikt
praktijkregels, praktijkprincipes en beelden om het handelen van docenten weer te geven. Uit de
praktijkprincipes van Gerard blijkt dat zijn doel is om de Nederlandse taal te structureren, zodat zijn
cursisten minder fouten maken. Hij is ervan overtuigd dat er door een combinatie van structuur en
herhaling herkenning bij de cursisten plaatsvindt en zij hierdoor minder fouten zullen maken. Dolk
(1994) spreekt van ‘bewuste kennis’ wanneer een docent bewust op een bepaalde manier handelt in
de klas en achteraf in staat is om zijn motieven en doelen helder toe te lichten. Gerard is in staat zijn
motieven helder toe te lichten en is bewust bezig met het aanbrengen van structuur.
Daarna legt Gerard uit dat de ’s van ‘des’ afstamt, wat vroeger ‘van de’ of ‘in de’ betekende.
Hieruit blijkt dat hij over ‘vakinhoudelijke kennis’ beschikt, omschreven door Shulman (1986) als
‘kennis van de leerkracht over het vakdomein, als discipline waaraan de leerstof ontleend wordt’.
Wanneer ik Gerard tijdens het tweede interview vraag hoe belangrijk hij het vindt dat zijn cursisten
weten wat de herkomst van de ’s is verklaart hij me dat het voornamelijk zijn bedoeling is dat de
cursisten snappen waarom de komma ‘aan de verkeerde kant staat’: ‘Je ziet heel vaak dat er een fout
gemaakt wordt, dat ze die komma erachter zetten in plaats van ervoor. Ze weten dat het er niet aan
vast mag, maar zetten dan de komma erachter. Dit is om begrip te kweken: waarom staat die komma
ervoor en niet erachter’ (I2-GvdB). Het is volgens Gerard niet het doel van de opdracht dat de
cursisten snappen wat ‘des’ betekent, maar wel dat ze inzien dat de ‘’s’ een restant is van een ander
woord en dat de komma daarom op die plek staat’ (I2-GvdB).
Wanneer het hele artikel gelezen is en alle moeilijke woorden zijn toegelicht geeft Gerard de
cursisten de volgende instructie:
Key incident 2: Structureren
D: Ik wil graag dat jullie een aantal woorden opzoeken uit het artikel, waarvan het einde de volgende
uitgangen zijn. Een uitgang zijn de letters aan het einde van het woord. Ik wil eerst dat je de
uitgangen even opschrijft [schrijft tijdens het praten mee op het bord]: -isch, -tie, en ik zeg er
meteen bij, je zegt –sie, net als vakantie, -ing of –ingen, woorden met –heid aan het eind en
woorden met –ig aan het eind, ik zeg -ig maar je zegt natuurlijk –ug, aardig is aardug he!
72