Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
Kees, race.
C: Mijn jongste zus zei altijd toen ik jong was: ‘Kees doet mee met de race’.
D: Nou dat is helemaal goed, dat rijmt helemaal. Rijmen is grappig hè. Rijmen kun je goed
onthouden. Ik heb vroeger op de kleuterschool gewerkt, heel lang geleden, en dan hadden we ook
allemaal gedichtjes. Dan zeiden we bijvoorbeeld: er zit een duif op zijn gemak, bovenop het dak. Hij
vliegt naar hier, hij vliegt naar daar, kijk, nou zit hij in mijn haar! Dat rijmt ook helemaal hè En dat
vinden kinderen heel leuk, dan kunnen ze het heel goed onthouden, hoe de taal is, hoe de taal klinkt.
Dus daarom rijmen ook heel veel liedjes hè. Want iets dat rijmt kun je beter onthouden. ‘Altijd is
Kortjakje ziek, midden in de week maar zondag niet. Zondag gaat ze naar de kerk, met een boek vol
zilverwerk’. Dat rijmt allemaal hè. Nou, jullie hebben al aardig in de gaten wat dat is hè, rijmen.
Karin legt me uit dat ze bewust een oefening over rijmen had uitgezocht: ‘Rijmen is altijd heel moeilijk
voor ze om te begrijpen, maar het komt wel eens voor bij opdrachten op de computer, bijvoorbeeld
bij Alfabeter. En dan lopen ze toch vaak weer vast, dus ik wilde het weer even herhalen’ (I2-KdV).
Ze vertelt in bovenstaand fragment dat er vroeger vaak gerijmd werd op haar naam, en dat
ze dat helemaal niet leuk vond. Door dit aan de cursisten te vertellen stelt ze zich kwetsbaar op.
Daarnaast vertelt ze dat ze vroeger op een kleuterschool heeft gewerkt en gebruikt ze een rijmpje uit
die periode om de cursisten nog een voorbeeld over rijmen te geven. Door zich kwetsbaar op te
stellen probeert ze niet autoritair over te komen en door te vertellen over haar eerdere
werkervaringen stelt ze zich open op. Op deze wijze creëert ze een prettige leeromgeving, die volgens
Karin voor deze doelgroep onmisbaar is voor goed onderwijs. Elbaz (1981) noemt een leidraad voor
professioneel handelen ook wel een ‘beeld’.
Daarnaast legt Karin uit dat vooral de allochtone cursisten in haar groep moeite hebben met
rijmen: ‘Het ‘horen’ is vaak heel moeilijk voor ze, bijvoorbeeld een lange klank. Ze hebben die basis
niet omdat ze vroeger alleen geluisterd hebben naar hun moedertaal’ (I2-KdV). Daarom is Karin met
de allochtone cursisten veel met woordenschat bezig. Haar NT1-cursisten geven echter aan dat ze
foutloos willen leren schrijven. Deze cursisten worden door Karin dan ook van extra schrijfoefeningen
voorzien. Shulman (1986) categoriseert leerkrachtenkennis in vakinhoudelijke, didactische en
curriculumkennis. Het feit dat Karin zich bewust is van de verschillende vraag van allochtone cursisten
en autochtone cursisten en de manier waarop zij hierop inspringt, getuigt van haar didactische kennis.
Na Karins uitleg wordt klassikaal de oefening over rijmen gemaakt. Voor Yassine en Aya is de
oefening aan de moeilijke kant; Annie daarentegen weet lange en moeilijke rijmwoorden te verzinnen.
Karin controleert vaak of Aya, een Marokkaanse cursiste, de betekenis van de woorden (bv ‘vampier’,
‘degen’ en ‘macht’) kent. Af en toe worden er ‘vieze’ rijmwoorden bedacht (bv. ‘snot’ bij ‘lot’) waar de
cursisten erg om moeten lachen. Aan het einde van de oefening worden klassikaal de resultaten
besproken en moet iedere cursist zeggen hoeveel fouten hij of zij had. Daarna vraagt Karin wat er nu
precies geoefend is in deze opdracht. De cursisten ontdekken dat ze hebben gerijmd, gelezen,
geschreven en hun geheugen hebben getest. Ze zijn verbaasd dat er zoveel geoefend wordt in een
62