Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
Wanneer cursisten moeilijkheden hebben met de spelling van (werk)woorden verwijst Gerard naar
deze hoofdregels, die hij jaren geleden gekopieerd heeft maar waarvan de oorsprong onbekend is.
‘Voor mij is dit een heel fijne houvast, omdat ik hier ook achtersta. Als je het in de goede soort in
weet te delen dan zit je goed. En hoofdregel vier vind ik altijd de makkelijkste: dat is de rest, zeg ik
altijd. Het zit hem voornamelijk in regel twee en drie, waar ze problemen mee hebben’ (I2-GvdB). Uit
deze opmerking blijkt dat Gerard inzicht heeft in wat het leren van bepaalde vakinhouden gemakkelijk
of moeilijk maakt. Shulman (1986) gebruikt voor kennis als deze de term ‘didactische vakkennis’.
Naast deze hoofdregels deelt Gerard, wederom om structuur aan te brengen, woorden in in
verschillende categorieën. Zo is ‘vrolijk’ zijn voorbeeld ‘–lijk woordje’ en ‘aardig’ een prototype ‘–ig
woordje’. Hij hoopt dat zijn cursisten op deze manier overzicht krijgen in de taal en spelling. ‘Het is de
kunst om erachter te komen met welke opzet, met welk foefje je de meeste fouten weg krijgt. De
fijnste fouten zijn de structurele fouten en niet de chaosfouten. Die krijg je weg met een foefje’ (I2-
GvdB). Hij voegt eraan toe dat je het aantal kapstokken wel beperkt moet houden, de cursisten
kunnen niet al te veel categorieën aan omdat ze dan het overzicht verliezen.
Lezen ziet Gerard als ‘trainingswerk’: ‘hoe meer je traint hoe sneller het gaat’ (I2-GvdB). Door
aandacht te besteden aan de opbouw van een artikel, aan de titels, de inleidingen en de alinea’s leert
hij zijn cursisten om de essentie uit een artikel te halen. Met de dyslectische cursisten besteedt hij
vooral aandacht het aan technisch lezen.
Ik vraag Gerard tijdens het tweede interview naar wat hij het mooiste aan zijn beroep vindt.
Daar hoeft hij niet lang over na te denken: ‘om iemand die stuk zit, toch weer op te zien bloeien’ (I2-
GvdB). Om mensen de moed te geven om verder te gaan en om ze uit te dagen om door te leren,
daar haalt Gerard veel voldoening uit. Hij vindt het dan ook erg moeilijk wanneer dit niet lukt. Soms
blijkt dat iemands intelligentie te laag is en het geheugen niet goed werkt, dan leveren zijn
inspanningen niets op. Hoewel de lessen gezellig zijn, is het doel wel dat de cursisten vooruitgang
boeken. Wanneer dit niet lukt moet de cursist met de cursus stoppen, ‘je kunt ook niet eindeloos met
iemand doorgaan’ (I2-GvdB). Gelukkig heeft hij dit nog maar een of twee keer meegemaakt.
Gerard legt me uit dat hij het best moeilijk vindt om met de heterogeniteit van de groep om te
gaan. Op dit moment zitten er elf cursisten in de groep, waarvan sommigen individuele begeleiding
nodig hebben. Hij is daarom erg blij met zijn vrijwilliger, David, die elke les met twee dyslectische
cursisten apart aan de slag gaat. Deze cursisten komen namelijk om hun leesvaardigheid te
verbeteren en daarvoor dient intensief geoefend te worden. Het is hierbij erg belangrijk dat degene
die ze helpt verstand van zaken heeft. Gerard komt nog regelmatig mensen in zijn beroepsveld tegen
die weinig lijken te weten over de werking van de hersenen, taalverwerving en bijvoorbeeld dyslexie.
Wanneer ik vraag of hij een idee heeft hoe dit probleem is ontstaan vertelt hij me dat hij verwacht dat
de gevarieerde achtergrond van de docenten in het laaggeletterdenonderwijs hierop van invloed is.
Ik rond het tweede interview af met de vraag of Gerard de komende tien jaar veranderingen
in het laaggeletterdenonderwijs verwacht. Na even nadenken antwoordt hij dat hij denkt dat er over
tien jaar veel meer gebruik zal worden gemaakt van computers in dit type onderwijs. In zijn eigen
lessen maakt Gerard amper gebruik van de computer, maar dit komt volgens hem ook doordat veel
69