Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
kinderen. Bestaande methoden zijn verder niet afgestemd op dagelijks gebruik en houden te
weinig rekening met de specifieke taalkennis van achtergestelde groepen.
Sterker dan in het jeugdonderwijs het geval is, blijken instapniveaus en leerdoelen van
volwassenen te verschillen.
De ene cursist kan als hij begint redelijk lezen, maar helemaal niet schrijven. De ander kan alleen
eenvoudige korte teksten lezen en weer een ander kan een klein beetje lezen en schrijven, maar
maakt op beide gebieden nog veel fouten. Bovendien heeft niet iedereen dezelfde doelen: waar
de een genoegen neemt met het kunnen lezen van de werkbriefjes op zijn werk, wil de ander
graag de krant kunnen lezen of zijn kansen op werk vergroten. Deze verschillen in instapniveau
en einddoelen maken dat de docenten in grote mate moeten kunnen differentiëren wat betreft
doelstellingen en lesinhouden.
Volwassenen die niet of moeilijk kunnen lezen en schrijven, zijn wat betreft hun kennis van de
Nederlandse taal en hun kennis van de wereld niet met kinderen te vergelijken.
Wie leert lezen en schrijven, leert dat aan de hand van verhalen en teksten die passen in zijn of
haar belevingswereld. Kinderen leren dit met verhaaltjes over papa en mama en over bijvoorbeeld
een huisdier. Duidelijk zal zijn dat aan volwassenen niet dezelfde soort teksten kunnen worden
voorgelegd. Dit betekent dat vrijwel alle materiaal in het basisonderwijs en eenvoudige
kinderboeken voor volwassenen ongeschikt zijn. Er bestaat een groot tekort aan geschikte
leerteksten. Docenten zullen daardoor vaak zelf hun materiaal moeten creëren.
De leerstijl van volwassenen is anders dan die van kinderen.
Gesteld kan worden dat volwassenen door hun eerder opgedane leerervaringen kunnen worden
beperkt in het opdoen van nieuwe leerervaringen. Noordijk (1990, p.213) noemt hiervoor de
zogenaamde ‘ervaringsconcentratie’ als verantwoordelijke. Door de jaren heen neemt het aantal
ervaringen toe, maar de verscheidenheid aan ervaringen neemt af. Het leren van nieuwe
vaardigheden zal bij volwassenen alleen succesvol zijn wanneer verwezen wordt naar bestaande
kennis en bekende termen feiten en gebeurtenissen. Bovendien moet gerefereerd worden naar de
functionele toepasbaarheid van het geleerde. Volwassenen zullen eerder dan kinderen vragen
naar het nut van het pas geleerde en naar wat zij er op korte termijn mee kunnen doen. In de
basiseducatie kunnen docenten dus niet altijd beginnen met de didactisch simpele zaken,
aangezien de cursisten direct komen met vragen als een werkbriefje of formulier kunnen invullen.
Volwassenen zitten niet vijf dagen per week op school.
Dit is voor de cursist financieel niet haalbaar en bovendien willen de meeste deelnemers dit ook
niet. Over het algemeen worden cursussen voornamelijk één dag in de week aangeboden, wat in
de praktijk vaak onvoldoende blijkt. Willen volwassenen vooruitgang boeken, dan moeten zij
eigenlijk twee keer per week onderwijs krijgen en bovendien thuis veel tijd vrij maken om te
studeren. Er dient dus rekening gehouden te worden met het langzaamaan inbouwen van
zelfstudie.
22