Laaggeletterden leren lezen - website Basisvaardigheden

Laaggeletterden leren lezen
Marieke Hanekamp
de behoefte en persoonlijke situatie van de cursist. Saskia is een docente die zich zeer bewust is
van de achtergrond van haar cursisten. Zij gaat voorzichtig en op een persoonlijke manier met
haar cursisten om en probeert een prettige, veilige sfeer te creëren waarin de cursisten zich op
hun gemak voelen. Gerard daarentegen schenkt hier minder aandacht aan. Karin zit er tussenin,
ze is zich bewust van de achtergrond van haar cursisten maar vindt ook dat ze best tegen een
stootje kunnen.
Bovendien kunnen er tussen de cursisten grote verschillen in leeftijd bestaan. Jongere
cursisten vragen om een andere wijze van lesgeven dan oudere cursisten. Zo zat er in de groep
van Gerard een cursist van begin dertig en een cursist die al met pensioen was. Deze cursisten
hebben verschillende referentiekaders waarin de oefeningen in de lessen geplaatst kunnen
worden. Ook hierdoor ontstaat heterogeniteit in de groep waar de docent rekening mee dient te
houden en waardoor de manier van lesgeven tussen docenten kan verschillen. De cursisten in de
groepen van Saskia en Karin lagen qua leeftijd dichter bij elkaar.
De onderwijservaringen van de cursisten. Veel cursisten hebben in het verleden een negatieve
onderwijservaring gehad. Hierdoor zijn veel cursisten onzeker over hun capaciteiten. Elke cursist
heeft hierdoor een andere aanpak nodig. Saskia speelt hierop in door expres een ‘niet-schoolse’
sfeer te creëren: er staat tijdens haar lessen een grote pot snoep op tafel, ze gebruikt bewust
geen rode pen bij het corrigeren en loopt tijdens dictees nooit rond in de klas om de cursisten niet
zenuwachtig te maken. Ze gebruikt daarnaast bewust het woord ‘groep’ in plaats van ‘klas’ en
‘cursist’ in plaats van ‘leerling’. Gerard daarentegen gaat een schoolse sfeer en aanpak niet uit de
weg. Hij geeft veel klassikaal les en gebruikt hierbij taalkundige termen als ‘uitgang’, ‘lange klank’
en bijvoorbeeld ‘korte klank’. Daarnaast corrigeert hij streng en laat hij zijn cursisten een woord of
zin net zo lang voorlezen totdat het foutloos lukt. Het is goed mogelijk dat dit zijn cursisten aan
eerdere schoolervaringen doet denken. Karin vindt het belangrijk dat de sfeer goed is en dat haar
cursisten zich op hun gemak voelen, maar volgens haar hoeft een docent zijn cursisten ook weer
niet overal voor te beschermen.
De aanmelding van de cursisten. Terwijl de ene cursist na jaren twijfelen over de drempel is
gestapt door zich aan te melden voor een lees- en schrijfcursus is de andere cursist op (dringend)
verzoek van zijn baas begonnen aan de cursus. Op deze manier ontstaat (nog meer) variatie in de
groep, wat zijn uitwerking heeft op de leervraag van de cursisten en het handelen van de
docenten.
Daarnaast is het mogelijk dat factoren in het onderzoeksdesign de resultaten beïnvloed
hebben. Zo kan de aanwezigheid van de onderzoeksters van invloed zijn geweest op het handelen van
de docent. In het laatste interview is de docenten gevraagd of zij het idee hadden dat de
aanwezigheid van de onderzoeksters invloed had op het verloop van de lessen. Hoewel de docenten
aangaven dat dit niet het geval was, is dit erg moeilijk te controleren.
In dit onderzoek zijn drie docenten geïnterviewd en geobserveerd. Dit in verband met de
beschikbare tijd en vanwege praktische redenen, maar ook omdat iedere docent zijn eigen wijze van
lesgeven heeft. Het is dan ook onmogelijk een beeld te schetsen van 'de' visie en 'de' praktijk van
87