V28_Hoe_ongelijk_is_NL_volledig

Recommendations

Info

1337 inkomensgelijkheid en groeiRobert Went7.1 inkomensongelijkheid op de agendaToen de machtige Noord-Amerikaanse vakbondsleider Walter Reuther in 1958 eentour maakte door een nieuwe geautomatiseerde Ford autofabriek, vroeg de managervan dit bedrijf of hij zich geen zorgen maakte over hoe hij die machines contributiekon laten betalen. “De vraag die bij mij opkwam”, riposteerde Reuther, “ishoe je straks auto’s gaat verkopen aan deze machines.” Vijfenvijftig jaar later isdeze discussie misschien nog wel belangrijker dan toen. Maakten in 1958 lonen nogde helft uit van het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp), dankzij globaliseringen technologische ontwikkeling is het arbeidsaandeel inmiddels gedaald tot42 procent. En die trend heeft zich in andere landen herhaald. 1De anekdote refereert aan een economisch nadeel van toenemende ongelijkheid ininkomens dat vaak wordt genoemd. Mensen met een lager inkomen besteden eengroter deel van hun inkomen aan nieuwe goederen en diensten. Zij hebben, in economentermen,een grotere ‘marginale geneigdheid tot consumeren’ (mgc), terwijlmensen met hogere inkomens en aandelenbezitters een grotere ‘marginalegeneigdheid tot sparen’ (mgs) hebben. Zij sparen of stoppen de hogere inkomstenbijvoorbeeld (groten)deels in de financiële producten die in de huidige gefinancialiseerdewereldeconomie ruim voorhanden zijn (Duménil en Lévy 2013, Hein2013). Als de inkomensverschillen toenemen, aldus deze redenering, neemt deeffectieve vraag naar goederen en diensten af, met negatieve gevolgen voor deafzetmogelijkheden van ondernemingen en dus voor economische groei.Het antwoord op de vraag of een bepaalde mate van inkomensongelijkheid degroei remt, bepaalt niet of beleid nodig is om deze verschillen te proberen te verminderen.Voor dergelijk beleid kunnen heel goed morele of normatieve argumentenaanwezig zijn, of politieke redenen. Desalniettemin wordt de vraag óf er eennegatieve relatie bestaat tussen toenemende inkomensongelijkheid en groei,steeds vaker gesteld. Niet verwonderlijk, want een positief antwoord op deze vraagkan een economische rechtvaardiging geven voor het verminderen van deinkomensverschillen, die in de meeste landen in de wereld toenemen.Dat de inkomensverschillen in veel landen zijn toegenomen sinds de jaren 1980,wordt de laatste tijd uitvoerig gedocumenteerd in een stroom internationalepublicaties, veelal op basis van nieuwe data uit belastingaangiftes in plaats van surveysin onder andere The World Top Income Database. 2 Zo ongeveer iedereen is heter over eens: terwijl de inkomensverschillen (bbp per capita) tussen landen kleiner
134 h o e o n g e l i j k i s n e d e r l a n d ?zijn geworden, zijn de inkomensverschillen binnen de meeste landen de afgelopendecennia toegenomen. Volgens een rapport van de Verenigde Naties (vn) levenzeven van de tien mensen in de wereld in landen waarin de inkomensverschillengroter zijn geworden (un 2013). De belangrijkste uitzondering is Latijns-Amerika,waar in twaalf van de veertien landen de inkomensverschillen dankzij hogere economischegroei en met gericht overheidsbeleid juist zijn verkleind (Azevedo et al.2013). Het is tegenwoordig dan ook standaardbeleid bij alle internationale organisatiesen instituties, zoals de vn, het imf, de Wereldbank, de oeso en de wto, omalleen nog over ‘inclusieve’ groei te spreken. Dit om aan te geven dat economischegroei niet (langer) wordt verondersteld als vanzelf aan iedereen ten goede tekomen, terwijl dat om sociale en economische redenen wel wenselijk wordtgeacht.Bij ons valt het vergeleken met andere landen nog wel mee met de ongelijkheidvan inkomens, is vaak geruststellend over Nederland te horen en te lezen. 3 Maarook als we in eigen land weinig last zouden hebben van groter worden inkomensverschillen,kan de toename daarvan in andere landen wel degelijk indirecte negatieveeconomische gevolgen hebben voor onze open economie met haar omvangrijkeexportsector. We verdienen als Nederland ongeveer 30 procent van ons broodover de grens, dus als de groei in andere landen wordt geremd door toenemendeinkomensverschillen merken wij dat vermoedelijk aan de handel (Onaran en Galanis2012). Alle reden dus om de relatie tussen de (groeiende) ongelijkheid vaninkomens en economische groei onder de loep te nemen. 47.2 ongelijkheid goed voor groei?Politieke economen in de negentiende eeuw hielden zich intensief bezig met deverdeling van inkomens en bestudeerden de trends daarin op de langere termijn.Malthus, Ricardo en Marx schreven veel over armoede, rijkdom en ongelijkheid,met soms apocalyptische verwachtingen of voorspellingen over de stagnatie enellende waar de verdere ontwikkeling van het kapitalisme uit die dagen op uit zoulopen. In de periode van hoge groei na de Tweede Wereldoorlog, ‘Les TrenteGlorieuses’, die tot midden jaren 1970 liep, werden – niet geheel verwonderlijk(Milanovic 2013, Piketty 2013) – juist erg optimistische visies dominant, waarinsprake is van een ‘rijzend tij dat alle bootjes doet stijgen’, en van ‘evenwichtigegroei’.Een belangrijk argument voor dit optimisme zat in het presidential address dat deRussisch-Amerikaanse econoom, statisticus, demograaf en economisch historicusSimon Kuznets op 29 december 1954 uitsprak bij de American Economic Association.Kuznets, die in 1971 de Nobelprijs voor economie won, prognosticeerdedaarin, gebaseerd op naar eigen zeggen “perhaps 5 percent empirical informationand 95 percent speculation” (Kuznets 1955: 26), dat in ontwikkelde en onderont-
Page 2 and 3:
Hoe ongelijk is Nederland?
Page 8 and 9:
7lijst figuren en tabellenfiguren1.
Page 10:
9ten geleideHoeveel (on)gelijkheid
Page 14 and 15:
e c o n o m i s c h e o n g e l i j
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38:
DEEL Iontwikkeling van economische
Page 41 and 42:
40 h o e o n g e l i j k i s n e d
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 80 and 81:
4 vermogensongelijkheid in nederlan
Page 82 and 83:
v e r m o g e n s o n g e l i j k h
Page 84 and 85: v e r m o g e n s o n g e l i j k h
Page 102: DEEL IIgevolgen van economische ong
Page 105 and 106: 104 h o e o n g e l i j k i s n e d
Page 133: 132 h o e o n g e l i j k i s n e d
Page 153: 152 h o e o n g e l i j k i s n e d
show all

V28_Hoe_ongelijk_is_NL_volledig

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?