V28_Hoe_ongelijk_is_NL_volledig

142 h o e o n g e l i j k i s n e d e r l a n d ?onderzoek van Timmer et al. (2012) dat het aandeel van de factor arbeid in dewereldwijd in productieketens gegenereerde toegevoegde waarde afneemt, terwijlhet kapitaalaandeel stijgt.Als dit in veel landen het geval is, kan er geen sprake meer zijn van toeval. Dus watis de oorzaak van deze ontwikkeling? Daarover zijn de meningen minder gelijkluidend,en het is interessant om te zien dat het debat zich in de loop van de tijd ookheeft ontwikkeld. Waar in eerste instantie globalisering volgens de meeste economensimpelweg geen factor ‘kón’ zijn – volgens Ricardo is handel immers goedvoor iedereen –, wordt nu vrij algemeen erkend dat globalisering, voor zover al te(onder)scheiden van technologische ontwikkelingen (denk bijvoorbeeld aangrensoverschrijdende productieketens), wel degelijk ‘een rol’ speelt (zie Autor etal. 2012). Dat financialisering ook een deel van de toegenomen ongelijkheid heeftveroorzaakt, is sinds de crisis van 2008 geen controversiële uitspraak meer. Vooralautomatisering, technologische ontwikkeling en – meer recent ook – robotiseringworden door economen gezien als verklaring voor grotere ongelijkheid. In dezeanalyse is als gevolg van skill-biased technological change (sbtc) de vraag naar (enhet inkomen van) hoger opgeleiden toegenomen (Liu en Grusky 2013), terwijlsteeds meer werk aan de onderkant – en in toenemende mate ook van middengroepen– routiniseerbaar en dus verplaatsbaar wordt (wrr 2013). Ook over het belangvan deze verklaring lopen de meningen overigens uiteen. Er zijn ook economendie de stelling verdedigen dat robots ten onrechte de schuld dreigen te krijgen vande toegenomen inkomensongelijkheid, terwijl vooral overheidsbeleid (te laagminimumloon, geen steun of tegenwerking voor vakbonden, enzovoorts) hiervoorverantwoordelijk is (Kristal 2013, Mishel et al. 2013).7.5 toekomst: uit een verkeerd evenwichtSteeds meer economen en beleidsmakers breken zich het hoofd over de vraag of derijke landen in de wereld, waaronder Nederland, voortaan rekening moeten houdenmet een lagere groei dan gemiddeld werd gehaald in de eerste decennia na deTweede Wereldoorlog. Aan de aanbodkant speelt de vraag of nog wel nieuwe doorbraaktechnologieënin het verschiet liggen die veel nieuwe economische activiteitenkunnen losmaken, of dat die mogelijkheden grotendeels zijn uitgeput en er dussprake is van ‘de grote stagnatie’ (Cowen 2012, Gordon 2012). En over de vraagkantheeft Larry Summers (2013) aan de orde gesteld of we niet in een langdurigeperiode terecht zijn gekomen van wat Alvin Hansen in 1938 ‘seculaire stagnatie’noemde: langdurige lage groei waarin economieën onder hun bbp-potentieel producerenen de werkloosheid niet verdwijnt tenzij nieuwe bubbels – zoals eerder dedotcombubbel of de onroerendgoedbubbel – ontstaan (Taylor 2013).