Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

‘Paremias selectas’. Un manuscrito bonaerense (1956) de Vicente Llópiz Méndezdicionarios, coma agrelar (O home que sabe, logo agrela dos demais; 460); ataño (Noataño que ten buraco sempre se perde algún trago; 391); cerol (Zapateiro, dentesnegros de tirar tanto cerol; 700); garfelo (Pra o xantar culler nunha man e garfelo naoutra, e prá cea ca culler abonda; 568); güinchar (Demo non é porco e güincha;164 );intras (Amigo d'intras estou contigo; 39); iñarro (Galicia ten iñarros, mais tolos non;ploro (En abril, lama nas zocas e ploros a abrir; 193); romancar (Maio faino lourar eSantiago pono a romancar; 305); siara (Tenda sin siara, nin regalada; 639); soufa (Oscartos son como a i-auga, leva toda cras de soufas (517); taco (Berzas no bancal enabos nun bon taco, xa tes xantar todo o ano; 82); tiscar (Onde entra a rella, logotiscan ovellas; 508); ou os que conservan un xénero másc. xa infrecuente (Non ch'haibon gado sen ferrán seitado (404). Llópiz era moi consciente de que na fraseoloxía haiun tesouro lexicográfico e por iso define 51 palabras 2 e 21 fraseoloxismos 3 o quesignifica que máis do 10% dos refráns teñen notas lexicográficas que fan transparenteo refrán (transparencia que non existiría, en certos casos, sen esa nota, como acontececos 37, 48, 90, 127, 203, 335, 540, 560, 568, 611, 669). Se a iso lle sumámo-los 46refráns que conteñen algunha explicación do seu significado ou función, decatámonosde que, aínda que este manuscrito sexa menor para Llópiz, estamos ante unparemiólogo de categoría superior ó habitual: el non se limita a transcribir refráns queoíu senón que, cando pode haber algunha opacidade do significado ou do uso, pediuexplicacións ós seus informantes e ofréceas ó lector, feito que o converte nunparemiólogo enciclopédico ademais de se-lo colector do conxunto paremiolóxico máisrico de Galicia.A xigantesca información de Vicente Llópiz fai máis sorprendente que, nalgúns casosesporádicos, cometa manipulacións (esporádicas, non sistemáticas) que se observanaquí e mais no Refraneiro. A primeira é a de utiliza-la forma ei por é (3ª sing. pres. ind.de ser) cando esta leva o dativo de interese enclítico (eiche, eille). A segunda é utilizalaforma ai por ha (do verbo haber) na perífrase haber de + inf. (ai de levarlle). Aterceira é daino por dao (152,153). A cuarta é modifica-la colocación do pronomeátono contrariando as normas gramaticais, quizais porque o galego que tiña na cabezaera o de Ferrol onde este fenómeno é máis frecuente en ambientes militaresmaioritariamente castelanfalantes. Neste caso marcámo-lo refrán antepoñéndolle dousasteriscos (**) e sinalando despois a forma correcta. Parécenos clara a manipulación2 abafo (438); aprovecer (358); argallo (6); arroleira (253); atolado (85); augaxa (240); axe (78);baldrugada (491); balduroso (310); baltrotar (459); bulló (10); cacho (90); chocallo (666); deligras(688); embodoar (358); ementa (669); esbarrifar (618); farna (673); ferrán (404); ferraña (404);gandaiar (459); garoupa (418); gaveto (253); gorga (606); liñaceira (571); machada (4); marela (42);meda (209); milgrá (175); moinante (235); mourillán (565); muíña (532); nacha (399); noca (399);pallugueiro (675); pegollo (469); pipiño (392); relear (18); remoa (4); remoedora (667); resío (395);siara (639); soalla (673); soterrado (209); tarallo (669); tortullo (149); tulla (209); valgada (367);zarrote (436); zarroto (150); zarrouta (557).3 abaixar os alpurnos (494); andar á baltrota (459); andar á gandaia (459); andar xorda [a galiña] (692);asollar o diñeiro (504); bico lañado (65); bolerca de avelá (679); de nación (169); garabano do ceu(618); inverno muiñeiro (532); ata-la escola (559); micar as cadelas (124); nai esgalmida (381); nenofolecho (381); pallas millas (537); sol roxo (105); tenda de meia tixela (638); vaca chocalleira (666);viño teso (59); xente latarenga (689); xulio xuliado (223); zaramela da rodela (148).269