tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü maliye anabilim ...

125
Bu yöntem, ilişkisiz şirketlerin yaptıkları işlemleri veya bu işlemden elde
edecekleri kârı gözönünde bulundurmak suretiyle, kontrol altındaki bir işlemde oluşan
şartların kâr üzerindeki etkisini ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
Kâr bölüşüm yönteminde, önce ilişkili şirketlerin yaptığı işlemden ortaya çıkan
paylaşılacak kâr tespit edilir. Daha sonra bu kâr, ilişkili şirketler arasında paylaştırılır.
Kârın bölüşümü, emsallere uygunluk ilkesine göre yapılmış anlaşmalardaki tahmin
edilen ve yansıtılan şekilde, güçlü ekonomik gerekçelere dayanarak yapılmalıdır. Bu
çerçevede öncelikle ilişkili kişi ya da kurumlar arasındaki toplam kar tespit edilecek ve
daha sonra da bu kar emsallere uygun bir biçimde taraflar arasında bölüştürülecektir.
İkinci aşamada, ilk aşamada ilişkili şirketlere yapılan kâr dağıtımından sonra toplam
kârdan geriye kalan bakiye kâr var ise, bu kâr üstlendikleri işlevler ve yüklendikleri
riskler nispetinde ilişkili şirketler arasında tekrar dağıtılmak suretiyle, ilişkili şirketlerin
kontrol altındaki işlemlerden elde ettikleri kârlar yeniden hesaplanır. Dolayısıyla,
gerekli düzeltimlerin yapılması sonucu, ilişkili kişilerin kontrol altındaki işlemlerde
uygulayacağı emsallare uygun fiyat tespit edilir. 361
Kar bölüşüm yöntemi için şu şekilde bir örnek verebiliriz: ABD kökenli
imalatçı şirket Parentco, ürün satışlarını hisselerinin tamamına kendisinin sahip olduğu
dağıtım şirketi Subco aracılığıyla yapmaktadır. Yıllık faaliyet kazancı toplam 20 milyon
ABD Dolarıdır. Aynı pazarda faaliyette bulunan imalatçı X şirketi ise ürettiği benzer
ürünlerin satışını, kendisi ile hiç bir ortaklık bağı bulunmayan dağıtım şirketi Y
aracılığıyla yapmaktadır. X ve Y şirketleri elde edilen yıllık kazancı, X için % 70, Y
için %30 oranında paylaşmaktadırlar. Parentco ve Subco ile X ve Y şirketlerinin faaliyet
ve yapıları birbirine benzemektedir. Karşılaştırılabilir kar bölüşüm yöntemi
doğrultusunda Parentco 14 milyon ABD Doları (%70 x 20 milyon$), Subco da 6 milyon
ABD Doları (%30 x 20 mil­yon$) kazanç elde etmiş olacaklardır. 362
4.2.2.2.4.2. İşleme Dayalı Net Kar Marjı Yöntemi
İşleme dayalı net kâr marjı yöntemi, doğrudan ve dolaylı maliyetlerin
indirilmesinden sonra elde edilen faaliyet karını, satışlara, maliyetlere, varlıklara ve
benzeri mali büyüklüklere oranlayarak elde edilen kar düzeylerini esas almaktadır.
361 Maliye Bakanlığı, a.g.e., ss.28
362 Kapusuzoğlu, Tuncay, (2006), a.g.m., OECD, (2001), “Transfer Pricing Guidelines for Multinational
Enterprises and Tax Administrations”, OECD Publications, Paris, France, ss. 1-6
http://www.vergidunyasi.com.tr/DergiIcerik.aspx?ID=3206