tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü maliye anabilim ...

işlemler sadece o ülkenin vergi gelirlerini ilgilendirirken, uluslararası yapılan mal ve
hizmet transferlerinin fiyatlandırması birden fazla ülkenin milli gelirini ve vergi
gelirlerini etkilemektedir. 102
Transfer fiyatlaması genel anlamda, aynı ticari organizasyon içinde yer alan bir
işletmenin farklı departmanları, bölümleri, şubeleri, bağlı ortaklıkları, veya iştirakleri ile
diğer ortaklıkları arasında mal ve hizmet satışında veya benzeri diğer ticari işlemlerinde
uyguladıkları fiyatlama olarak tanımlanmaktadır.
Transfer fiyatlamasının önemi, transfer fiyatındaki herhangi bir değişikliğin,
gelirin ve dolayısıyla verginin hangi ülkede tahakkuk edeceğinden
kaynaklanmaktadır. 103 Çok uluslu şirketlerin kârlarını yüksek oranlı vergilerden kaçırıp
düşük oranlı vergilere yönelterek fiyatlar üzerinden kazanç elde ettikleri
belirtilmektedir. Böylece hizmet ve maddi olmayan mal üreten çok uluslu şirketlerin,
teknolojinin kendilerine sunduğu imkanlardan ve yasal boşluklardan yararlanarak,
global vergi yüklerini hafifletebilmek için, farklı ülkelerdeki yan kuruluşları arasındaki
ticarete konu olan hammadde, yarı mamul ve mamul mallar için dünya piyasalarındaki
emsal bedellerinin altında ya da üzerinde bir fiyat belirleyerek, karların olabildiğince
küçük bir kısmının yüksek vergi oranlarının uygulandığı ülkelerde elde edildiği, geri
kalan kısmının da oranların düşük tutulduğu ülkelerde elde edildiği izlenimini vermeye
çalışmakta oldukları görülmektedir 104
Örneğin vergi oranının %30 olduğu DEF ülkesinde ilaç sektöründe faaliyet
gösteren çok uluslu A şirketininin vergi oranının %15 olduğu XYZ ülkesinde yine aynı
sektörde faaliyet gösteren alt şirketi B, ilaç yapımında kullanılan hammaddeyi piyasa
fiyatına göre yüksek fiyattan A şirketine sattığında A şirketi yüksek giderleri nedeniyle
vergi matrahını azaltmış olacaktır. Buna karşılık B şirketi düşük vergi oranı nedeniyle
elde ettiği yüksek gelirden dolayı daha az vergi öder duruma gelecektir. Böylece A
şirketi dünya genelindeki vergi yükünü azaltmış olacaktır. Bu nedenle grup içi
işlemlerde, adil piyasa fiyatına ulaşabilmek için emsal bedel prensibinin uygulanması
gerekir. 105
102 Aktaş, Mehmet, (2004), ‘Uluslararası Transfer Fiyatlandırması ve Türk Vergi Mevzuatında Uygulama
Olanakları’, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, ss.24
103 Dicle, Berk, (2003), ‘Vergi Uygulamaları Açısından Transfer Fiyatları’, Vergi Dünyası,
http://www.vergidunyasi.com.tr/DergiIcerik.aspx?ID=1216
104 Günaydın, İhsan, (1999), a.g.m., http://www.vergidunyasi.com.tr/DergiIcerik.aspx?ID=2117
105 Professional Pricing Society Web Page, ‘Transfer Pricing Methods Rise in Importance Again’
http://members.pricingsociety.com/articles/Art_Transfer_Pricing_Methods_Rise_in_Importance_Again_
FF.htm
31