tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü maliye anabilim ...

OECD Rehberi, ilişkili kuruluşlar arasındaki transfer fiyatlandırmasının emsal
bedel (arm’s length) prensiplerine uygun olmasını önerir. Emsal bedel ile kastedilen, iki
grup şirketi arasınadki transfer fiyatı, sanki iki bağmsız şirket arasında
gerçekleşiyormuş gibi, onların fiyatlarıyla aynı olmasıdır. Burada kast edilen fiyat adil
piyasa fiyatıdır. Piyasa fiyatı prensibi, OECD Model Vergi Antlaşması’nın 9.
Maddesinde yer almakta ve OECD üyesi olan ya da olmayan ülkeler arasındaki iki
taraflı vergi anlaşmalarının çerçevesini oluşturmaktadır. 106
Diğer bir ifade ile emsal bedel(arm’s length); ilişkili kuruluşlar arasında mal ve
hizmet transferine uygulanan fiyatta aynı işlem üçüncü kişilerle yapılsaydı uygulanması
gereken fiyatın ne ise onun esas alınmasıdır. 107
Dünya ticaretinin %60’ından fazlasının çok uluslu şirketler arasında
gerçekleşmesi, transfer fiyatlamasının önemini çok daha açık hale getirmektedir. 108 Bu
şirketler kendi aralarında yaptıkları mal ve hizmet satışlarında, fiyatı gerçek değerinden
düşük veya yüksek göstererek vergi kaçırmayı amaçlayabilmektedirler. OECD üyesi ve
diğer ülkelerin emsal bedel prensibini seçmeleri ilişkili ve bağımsız kuruluşları vergisel
amaçta eşit düzeyde dikkate alır ve vergi avantajı ya da dezavantajı yaratmaktan kaçınır.
109
OECD bu ilkenin uygulanmasının kolay olmadığını, makul transfer fiyatlarının
belirlenmesinin zaman alabileceğini ve kimi zaman mümkün olamayacağını da kabul
etmektedir. Fakat yine de çok uluslu şirketlerin işlemlerinin denetlenmesi ve
suistimallaerin yol açtığı vergi kayıplarının önlenmesi ve çok taraflı kabul görecek
ilkeler bütünü sağlamaya yönelmesi açısından önemli ve şimdilik küresel anlamda tek
kayda değer çaba olarak yer almaktadır. 110
Türk Vergi Sisteminde kapsamlı bir transfer fiyatlama mevzuatı
bulunmamaktadır. Ancak uluslararası transfer fiyatlama sisteminin temel bazı
özelliklerini içeren örtülü sermaye ve örtülü kazanç müesseseleri Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 16. ve 17. Maddelerinde yer almaktadır. 111 Kurumlar Vergisi Kanunu’nun
106 Neighbour, John, (2002), ‘Transfer Pricing: Keeping it at arm’s lenght’, OECD Observer,
http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/670/Transfer_pricing:_Keeping_it_at_arms_length.h
tml
107 Aktaş, Mehmet, (2004), a.g.e., ss.84
108 Neighbour, John, (2002), a.g.m., http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php
/aid/670/Transfer_pricing:_Keeping_it_at_arms_length.html
109 Aktaş, Mehmet, (2004), a.g.e., ss.85
110 Çevik, Savaş, (2004), a.g.m., ss.9
111 Aktaş, Mehmet, (2004), ss.211
32