T AfiLARIN BÜYÜSÜFOTOGRAF: AAGünlük s›k›nt›lar, gelece¤eiliflkin korkular, varl›¤›n› güçlüolarak sürdürme kayg›lar› insanlar›koru-yucu t›ls›mlar tafl›mayaitti. Aç›kla-namayan felaketlerikendinden uzak tutaca¤› inanc›ylafarkl› objelerden medet umuldu.Düfl-manlar› uzak tutmak içinamans›z büyüler yap›ld›, iyi birkadere sahip olmak için sembolleryarat›ld›.Kimi zaman bitkiler, kimi zamanhayvanlar, kimi zaman su, toprakve atefle iyi ya da kötü anlamlaryüklendi. Baz›lar› u¤ursuzlu¤un,baz›lar› iyi flans›n iflaretlerindensay›ld›.Çinlilerin kutsal kaplumba¤as›,Türklerin kötü nazarlardan koruyucugözleri, h›ristiyanlar›n kötülüklerdenkoruyucu bal›¤›, M›s›rl›lar›nve baz› Afrika kabilelerinin ölümsüzlü¤üsimgeleyen y›lan›, güçgetirece¤ine inan›lan ay› veköpekbal›¤› diflleri, Hintlilerinu¤urlu sayd›klar› filler, Japonlar›nkoruyucu kedileri, deniz kabuklar›zaman içerisinden evrenselt›ls›mlar haline geldi.Bu gizemli evrensel dilin vazgeçilmezflifreleri binlerce y›ld›r tafllarlakurgulan›yor. En korkunç büyülerve en iyi koruyucu t›ls›mlar,bulunmas› ve do¤adan ç›kar›lmas›büyük emekler gerektiren tafllarlagüçlendiriliyor.De¤erli tafllar, bilgi toplumunadönüflen günümüz dünyas›ndabile geçmiflte yüklendi¤i ifllevleriile birlikte de¤erlendiriliyor. Onlar,basit birer süs eflyas› de¤il.Tafllar, renk ve flekillerine göre,hatta tafl›yacak kiflinin do¤umtarihine göre seçildi¤inde insan›baz› kötülüklerden koruyaca¤›na,belli hastal›klar› iyilefltirece¤ineinan›l›yor.Saf karbonun farkl› ifllenmesi vekesilmesiyle elde edilen elmas vep›rlanta, Yunan mitolojisinde“tanr›lar›n gözyafl›” olarak niteleniyor.Yer yüzünün en sert, endayan›kl› ve en parlak tafl› olanelmas, dünya medeniyetleritaraf›ndan asalet ve güç simgesiolarak kullan›lm›flt›r. Kral ve kraliçelerintaçlar›n› süsleyen elmas,zengin aristokratlar›n tak›lar›ndada yayg›n olarak kullan›ld›. Elmasve p›rlantan›n büyüklü¤ü ölçüsündegüç, asalet ve zenginlik getirece¤ineinan›ld›. Yunan mitolojisinegöre, Aflk Tanr›s› Eros’un okununucundaki tafl oldu¤una inan›lanp›rlanta, sonsuza kadar sürecekaflk› temsil etti¤i için evliliklerinsimgesi olarak günümüze kadartafl›nd›.Yakut, Uzak Asya ve Hindistan’da“tafllar›n efendisi” olarak kabulediliyor. Liderlik, güç ve cesaretsimgesi olan yakutun kan dolafl›-m›n› düzenledi¤ine, cinsel gücüartt›rd›¤›na inan›l›yor. Güvercinkan› rengindeki yakut, elmas vep›rlanta gibi de¤erli tafllarla birliktekullan›ld›¤›nda bu güçleri daha daart›rd›¤›na inan›l›yor.Sar› yakut olarak da adland›r›lantopaz, Roma ‹mparatoruHadrian’›n en sevdi¤i tafllardanbiri oldu. Hadrian parma¤›ndatanr›n›n do¤ay› yönetti¤i yaz›l› birtopaz yüzük tafl›rd›. Romal›lar,kendilerini tehlikelerden koruyaca¤›nainand›klar› bu tafla, “güçtafl›” ad›n› vermifllerdi.Moryakut olan ametist, Yunanefsanesine göre, “sarhoflluktankoruyucu” bir tafl. Ay›n zamandaöldürücü bir zehir de olan amatisttafl› tafl›yanlar›n, ba¤›fl›kl›k sistemlerininen güçlü zehirlere biledayan›kl› olaca¤›na inan›l›yor.22 • OCAK - fiUBAT 2010 • BÜLTEN
fieytan cennetten kovulurkeniflledi¤i günahlar›n bir iflaretiolarak aln›ndan bir tafl yeryüzünedüflmüfl. Yeflil renkli bu tafl,fleytan›n kovulmas›n› simgeledi¤iiçin kutsal say›lm›fl. Mitlerin veefsanelerin tafl› olan zümrüt,kutsal eflyalara, dinsel simgelereifllenmifl. Kutsal kadehte deoldu¤una inan›lan zümrüt, bolluk,sevgi, iyilik, denge ve sab›runsurlar›n› içerir. Rengi nedeniyleya¤mur ya¤d›rd›¤›na da inan›lanbu tafl, ‹ran’da kervanlar› y›lanlardankorumak için de kullan›ld›.Efsaneye göre, parlak zümrütün›fl›klar›, y›lanlar›n gözlerinikamaflt›r›r, hatta onlar› kör ederdi.Efsanelere göre, korkunçMedusa’n›n kafas›n›n kesilmesiylef›flk›ran kan›n denizin dibindebirikmesiyle oluflan k›rm›z›mercan, denizcilerin en büyükkoruyucusu say›ld›. Binlerce y›ld›r,k›rm›z› mercan›n tafl›y›c›s›n›kötülüklerden, nazardan ve cinlerdenkoruyucu olarak kullan›ld›.Öldürülmüfl bir canavar›nkan›ndan oluflan mercan, suyunbereketini de simgeledi¤indenk›s›rl›¤a karfl› koruyucu olaraknitelendi. Kalbi ve dala¤› koruyucuoldu¤una inan›l›yor.Mavi rengi ile tarih boyunca ilgioda¤› olan safir, krallar taraf›ndankötülükleri uzaklaflt›rmak,hilekarl›klar› sezinlemek, büyülerekarfl› koymak için kullan›ld›.Do¤ruluk ve dürüstlü¤ün simgesiolan safirin, tafl›y›c›lar›n› masumk›ld›¤› düflüncesi öylesineyayg›nd› ki, Papa 3. Innocent,12. yy’da tüm piskoposlara safiryüzük takmalar›n› emretti.Firuze olarak da bilinen turkuvaztafl›, tarih boyunca Türkler taraf›ndankoruyucu olarak kullan›ld›¤›için “Türk tafl›” olarak adland›r›l›r.Turkuvaz, eski türk kavimleritaraf›ndan atlar› ve hayvanlar›korumak, Aztekler taraf›ndan dasavafl gücünü artt›rmak içinkullan›ld›.Kristal yap›s› ile kuvars›n, zihinselduyarl›l›klar› artt›rd›¤›na inan›ld›.Bu nedenle kuvars, kahinler vebüyücüler taraf›ndan kullan›ld›.Güç kayb›na karfl› insan› korudu¤unainan›lan kuvars, çeflitliinançlar›n ayinlerinin vazgeçilmezsimgelerinden biri oldu.Avustralya’n›n milli tafl› olan opalebaz› kültürler taraf›ndan olumsuzanlamlar yüklendiyse de, bu tafl›nkötü duygular› emdi¤ine, depresyonakarfl› insan› korudu¤una vebaz› göz hastal›klar›na etkilioldu¤una inan›ld›. Bu nedenleopal, baz› kültürler taraf›ndan“göz tafl›” olarak adland›r›ld›.Kimilerine göre, M›s›r’da koruyucutanr›ça ‹sis’in kan›n› tafl›yordu.Hristiyanl›kla birlikte yay›lanefsaneye göre ise, ‹sa’n›n çarm›hagerildi¤inde Romal› askerlerinm›zraklar›n›n uçlar›ndan s›çrayankanlar, etraftaki yeflil kayalaras›çram›fl, böylece koyu yeflilüzerinde k›rm›z› lekeler tafl›yankantafl› oluflmufltu. Önemli dinisimgelerden biri olan kantafl›, eskitoplumlarda ölüleri korumas› içinmezarlara yerlefltirilirdi.Günümüzde de kutsal say›lan butafl›n baz› dolafl›m bozukluklar›naiyi geldi¤i, kanamalar›durdurdu¤una inan›l›yor.Lacivert renginden dolay› göklerinsembolü olarak kabul edilenlapisin kullan›c›lar›n› her türlüzarardan, üzüntü ve kederdenkorudu¤una inan›l›rd›. Firavunlar›nölümsüzlü¤ünün bir simgesiolarak lapis, M›s›r FiravunuTutankamon’un mezar›n› süsledi.K›rm›z›-turuncu renkli akik de eskiM›s›r’da gözde koruyucu tafllararas›nda yer ald›. M›s›r’da kalpbiçiminde oyularak tafl›nan akiktafl›, islam ülkelerinde de üzerineayetlerin yaz›ld›¤› de¤erli tafllardanoldu.Çin inan›fl›na göre, yeflim, büyükbir ejderin yeryüzüne boflaltt›¤›tohumlar›n donmas›yla olufltu.Çin’de yeflim tafl› en de¤erlitafllardan biri kabul edilir. Çin’de,flans ve zenginlik getirece¤ineinan›lan yeflim tafl›ndan birçokhayvan figürü oyuldu. Halen Çinliifl adamlar›n›n en önemli u¤urlar›aras›nda yer alan yeflim, farkl›kültürlerde baz› kumarbazlar ve atyar›flç›lar› taraf›ndan flansgetirmesi için kullan›l›yor.BÜLTEN • OCAK - fiUBAT 2010• 23