çinin, fleref ve namusuna dokunacaksözler söylemesine karfl›nhak düflürücü süreye tak›lmas›nedeniyle iflveren, bildirimsiz fesihhakk›n› kullanamad›¤›nda, ifl iliflkisininsa¤l›kl› bir flekilde yürütülebilece¤inisöylemek olanakl› de¤ildir.Bu nedenle, bildirimsiz fesihtehak düflürücü süre konusunun titizlikleele al›nmas› gerekmektedir.Bu arada, toplu ifl sözleflmesi uygulananiflyerlerinde e¤er disiplinkurulu varsa ve kabahatin niteli¤igere¤i konunun disiplin kurulu taraf›ndanincelenmesi ve disiplin kurulununkarar›na göre hareket edilmesisöz konusu ise, bu durumda,feshe neden olan tutum veya davran›fl›ndisiplin kuruluna intikal ettirilmesi,alt› iflgünlük hak düflürücüsüreyi durduracakt›r. Hak düflürücüsüre, disiplin kurulu karar›n›niflverene ulaflmas›yla birlikte tekrarifllemeye bafllayacakt›r. Bu nedenle,konunun disiplin kuruluna verilmesisebebiyle, disiplin kurulundainceleme s›ras›nda geçecek zaman,fesih hakk›n›n zaman afl›m›-na u¤ramas›na neden olmayacakt›r4 .‹fl Arama ‹zniBildirimli fesih, hangi tarafça yap›-l›rsa yap›ls›n iflçiye yeni iflini bulabilmesiamac›yla ifl günlerinde, “iflarama izni” verilecektir 5 .‹fl arama izni kullanan iflçinin ücretiödenmeye devam edecektir. ‹flarama izni, en az iki saat olacakt›r.Nispi emredici bir düzenleme oldu-¤undan, bireysel veya toplu iflsözleflmeleriyle daha fazla olarakda belirlenebilecektir. ‹fl arama iznisüresi günde iki saatten fazlaolarak belirlense bile ücreti ödenmeyedevam edecektir.‹fl arama izni, iflçinin istemine ba¤l›bir hak olarak düzenlenmemifltir.Bu nedenle, bildirimli fesih gerçekleflti¤inde,iflveren ifl arama izniniiflçinin istemesine ba¤l› olmaks›z›n,vermek zorundad›r.Yine yasan›n düzenleniflinden deanlafl›laca¤› üzere, sözleflmeyi bildirimliolarak kim feshederse feshetsinyani, belirsiz süreli ifl sözleflmesiniiflçi de feshetse, ifl aramaizni verilecektir (Ayn› görüfl, M.Ekonomi- ‹fl Hukuku s.172)‹fl arama izni, iflçinin ifl bulmas›amac›yla verildi¤i için, ne zamankullan›laca¤› konusunda da iflçininisteminin dikkate al›nmas› gerekmektedir.Elbette, iflin ak›fl› önemlidir.‹flveren bu durumu dikkatealarak yönetim hakk›n› kullanarak,iflçinin ifl arama iznini nas›l ve nezaman kullanaca¤›n› yönlendirebilecektir.Ancak, iflçinin ifl bulmas› amac›ylauygulanan bir müessese oldu¤undan,iflçinin ifl arama iznini kullanmazamanlamas›na dikkat edilmesigerekecektir. ‹fl arama iznini kullanmakonusunda iflverenle anlaflmayapmadan, bilgisine sunmadan,kendili¤inden ifl arama izninikullanma zaman›n› belirleyip iflarama iznini kullanmaya bafllamamal›d›r.‹fl arama izni, iflverenin iflçi bulmas›yan›nda esas olarak iflçinin iflbulmas› amac›yla uyguland›¤›ndan,iflçinin ifl bulmas› halinde iflarama izninin kullan›lmas›na sonverilmesi gerekti¤i aksi takdirde, iflçininsadakat borcuna ayk›r› davranm›flolmas› nedeniyle ifl sözleflmesininbildirimsiz olarak sonaerdirilebilece¤i düflünceleri bulunmaktad›r(M. Ekonomi- s, 172).Bu yaklafl›ma, özellikle sözleflmeninbildirimsiz feshine neden olacakbir davran›fl olarak de¤erlendirilmesiyaklafl›m›na kat›lmak güçgörünmektedir. Aksi takdirde, iflarama iznini topluca kullanmayabafllayan iflçinin bu süre tamamlanmadanifl bulmas› halinde, iflçininkullanmaya bafllad›¤› ifl aramaiznini keserek iflbafl› yapmas›n›beklemek gerekecektir. Bu nedenle,ifl buldu¤u halde ifl arama izninikullanmaya devam eden iflçinint›pk› çal›flm›fl olsayd› nas›l ücretizaml› olarak ödenecekse, bu durumdada kulland›¤› ifl arama iznisüresi kadar ücretinin kesilmesiyaklafl›m›n›n, konuyla ilgili olarak4857 say›l› ‹fl Kanununda yap›lm›fldüzenlemenin ruhuna daha uygundüflece¤i düflünülmektedir.‹fl arama izninin topluca kullan›lmas›‹flçi, ifl arama iznini, topluca kullanmakisteyebilecektir. Bu durumda,fesih bildiriminin yap›ld›¤› gününakabinde, iflçinin ifl arama izninitopluca kullanmak istedi¤ini iflverenebildirmesi gerekecektir.‹flçinin ifl arama iznini topluca kullanmaistemini iflverene iletmifl olmas›halinde, ihbar süresinin uzunlu¤unagöre ifl arama izin süreleritoplanacak, bir gün karfl›l›¤› olan7.5 saate bölünerek bulunan günlerve artan saatleri feshin gerçekleflece¤itarih öncesinde kullan›-lacakt›r.Bildirimli fesihlerde, iflverenin peflinödeme yolunu kullanmas› halinde,ifl sözleflmesi bildirimin yap›ld›¤›tarihte sona ermifl olaca¤›ndanbu durumda, ifl arama izni uygulanamayacakt›r.‹fl arama izninin verilmemesi veiflçinin bildirim süresi içinde sürekliolarak çal›flt›r›lmas› halinde mülga1475 say›l› ‹fl Kanunu zaman›ndagenellikle bildirim yap›lmam›fl olarakde¤erlendirilmekte ve ihbartazminat›n›n ödenmesi istenmekteydi5 .Ayn› anda, yüksek yarg›n›n mülga1475 say›l› ‹fl Kanunu zaman›ndada, ifl arama izninin kulland›r›lmayarakçal›flt›r›lm›fl olmas› halindebu süreye ait ücretin ödenmesiyönünde de kararlar› olmufltur 6 .64 • SOSYAL GÜVENL‹K OCAK - fiUBAT 2010 • BÜLTEN
Nitekim, 4857 say›l› ‹fl Kanunundabu yaklafl›m benimsenmifltir. ‹flarama izninin fiilen kulland›r›lmayarakçal›flt›r›lmas› halinde, iflçiyeher iflgününde çal›flmadan hakedece¤i iki saatlik ücrete ek olarakçal›flmas› nedeniyle iki saatlikücret, iki misli olarak ödenecektir.Yani, iki saatlik ücret yerine toplam6 saatlik ücret ödenmifl olacakt›r.Yasa koyucu, kulland›r›lmayan iflarama izni nedeniyle hukuki yapt›r›mgetirmifltir. Bu nedenle, ifl aramaizni kulland›r›lmad›¤› için, bildirimsüresinin verilmedi¤inden bahisleart›k ihbar tazminat›n›n ödetilmesiyoluna gidilemeyece¤i düflünülmektedirÇal›flma Belgesi‹flverenler, ifl sözleflmesi sonaeren iflçiye, iflin türünü ve çal›flmasüresini gösterir bir belgeyi vermekleyükümlü tutulmufltur (4857sk.m.28).Mülga 1475 say›l› ‹fl Kanunundaçal›flma belgesi iflçinin iste¤i üzerinedüzenlenerek verilmekte idi.4857 say›l› ‹fl Kanununda bu yaklafl›mde¤iflmifltir. ‹flverenler, ifltenayr›lan iflçiye, istekte bulunmas›n›beklemeden, iliflki kesilirken çal›flmabelgesini düzenleyerek vereceklerdir.Keza, mülga 1475 say›l› ‹fl Kanunagöre, düzenlenecek çal›flma belgesindekiiflverenin imzas›, iflçininistemesi halinde, muhtar veya mülkiamir taraf›ndan onaylanmaktayd›.‹flveren taraf›ndan verilmemesihalinde iflçinin veya yeni iflvereniniste¤i üzerine, muhtar veyamülki amir taraf›ndan yapt›r›lacakinceleme sonucunda çal›flma belgesidüzenlenebilmekteydi. Halbuki,4857 say›l› ‹fl Kanununda,çal›flma belgesinin muhtar veyamülki amir taraf›ndan onaylanmas›veya düzenlettirilmesi yaklafl›m›ndanvazgeçilmifltir.Belgenin vaktinde verilmemesindenveya do¤ru olmayan bilgilerinbulunmas›ndan dolay› zarar göreniflçi veya yeni iflveren, eski iflverendentazminat isteyebilecektir.Ayr›ca, çal›flma belgesini düzenlemeyen,gerçe¤e ayk›r› bilgi vereniflverene, bu durumda olan her iflçiiçin ayr› ayr› idari para cezas› uygulanacakt›r(4857 sk.m.99/c).Yeni ‹flverenin Sorumlulu¤uBelirsiz süreli ifl sözleflmesini bildirimdebulunmadan, belirli süreliifl sözleflmesini ise, süresinden öncesona erdirerek baflka bir iflvereninifline giren iflçinin sözleflmeyibu flekilde bozmas›ndan dolay›sorumlulu¤u bulunmaktad›r.Ayr›ca, söz konusu iflçiyi çal›flt›rmayabafllayan yeni iflverene debelirli koflullar›n varl›¤› halinde iflçiylebirlikte sorumluluk getirilmifltir.Yeni iflverenin sorumlulu¤undanancak,• ‹flçinin, ifl sözleflmesinibildirimde bulunmadan, veyazaman›ndan önce feshetmesineneden olmuflsa,• ‹flçinin bu davran›fl›n› ö¤rendi¤ihalde ifle alm›flsa,• ‹flçinin, bu davran›fl›n›ö¤rendi¤i halde ifl sözleflmesinidevam ettiriyorsa,söz edilebilecektir.Hukuki yapt›r›m “sorumluluk” kavram›ile karfl›lanm›flt›r. Yapt›r›m›n,daha aç›k düzenlenebilir olmas›nakarfl›n, sorumlulu¤un neyi içerdi¤i,yarg›lama düzenine b›rak›lm›flt›r.Konuyu bu nedenle açacak olursak,4857 say›l› ‹fl Kanunundabildirimli fesih yükümlülükleri hemiflveren hem de iflçi aç›s›ndanparalel düzenlenmifltir. Bu nedenleiflveren, ifl sözleflmesini bildirimdebulunmadan fesheden iflçiden ihbartazminat› isteyebilecektir. Elbette,bildirimli fesih yap›lmamas›ndandolay› do¤mufl baflka zararlarvarsa- iflin aksamas›nda kaynaklanangecikme cezalar› vb.-bunlar›n da “sorumluluk” kapsam›içine girece¤i düflünülmelidir.Belirsiz süreli ifl sözleflmesininsüresinden önce iflçi taraf›ndanfeshinde aç›k bir düzenleme bulunmamaktad›r.‹flveren taraf›ndanzaman›ndan önce feshedildi¤indekalan sürenin ücretlerinin BK.m.325 uyar›nca iflçiye ödenece¤i bilinenhukuki yapt›r›m yoludur. ‹flçininerken fesih nedeniyle garantigördü¤ü ücretlerden mahrum oldu-¤u aç›kt›r. Dolay›s›yla iflçi aç›s›ndankonuya aç›kl›k getirmekkolayd›r.Ancak, iflçinin süresinden önce iflsözleflmesini sona erdirmesindendolay› iflverenin u¤rayabilece¤izarar, iflçinin vasf›na, k›demine,zor bulunabilirli¤ine, yap›lan iflingecikmesinden dolay› cezal› durumadüflülmesine vb. ba¤l› olarakde¤iflkenlik gösterebilecektir. Bunedenle, belirli süreli ifl sözleflmesininsüresinden önce feshi iflçitaraf›ndan yap›lm›flsa, iflçinin veyukar›daki koflullar varsa yeni iflvereninsorumlulu¤u, belirtilen de-¤iflken unsurlar dikkate al›narakyarg› taraf›ndan belirlenecektir.Kaynakça:1Y.9.HD. 21.01.1983 T, E.9637,K. 144“Hakl› nedenle fesih hakk›n›nkullan›lmas›nda 6 iflgünlük süre,fesih hakk›n› kullanacak organ›nhakl› nedeni ö¤rendi¤i tarihtenitibaren bafllar”.Y.HGK. 26.05.1982 T, E.9-440,K. 514“…‹flveren yasad›fl› greve kat›laniflçinin sözleflmesini son kat›lmagününden itibaren 6 iflgünüBÜLTEN • OCAK - fiUBAT 2010SOSYAL GÜVENL‹K • 65