Monografia ChŚPWiK

Wodociągi i kanalizacja
rok później uroczyście konsekrowano chorzowską synagogę, oddano do użytku
rynek z otaczającymi go wysokimi domami (obecnie plac Adama Mickiewicza).
W 1878 r. rozpoczęto budowę gmachu Sądu i wytyczono drugi rynek miejski, który
rychło, ze względu na ulokowane tu urzędy, stał się centralnym punktem miasta.
Obydwa osiedla z rynkami połączono wspólną ulicą (obecnie ul. P. Stalmacha) przechodzącą
nad dzielącymi miasto na dwie części torami kolejowymi.
W 1873 r. powstała stacja kolejowa i szkoły. W 1901 r. wybudowano rzeźnię mającą
zaspokoić potrzeby aprowizacyjne miasta, obok niej w 1905 r. powstała hala targowa,
pierwsza tak wielka i nowoczesna w Europie. Coraz liczniejsze były kasyna, restauracje,
hotele. Jednak budownictwo mieszkaniowe nie było w stanie zaspokoić
potrzeb napływającej wciąż nowej rzeszy ludzi szukających zatrudnienia.
Urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne stale nie domagały. Mimo że pierwszy
(należący do Państwowego Urzędu Górniczego) wodociąg powstał w 1865 r., to dopiero
w maju 1879 r. doszło do uruchomienia w Królewskiej Hucie miejskiego (należącego
do samorządu) zakładu wodociągowego.
Domy nie były wyposażone w kanalizację i inne ― nam znane jako oczywiste ― wygody.
W większości domów, do których doprowadzono wodę, dochodziła ona tylko
do parteru. Pobór wody odbywał się głównie poprzez studnie.
W 1908 r. w Królewskiej Hucie było 41 publicznych pomp i studzien, natomiast
wodę doprowadzono do nieco ponad 1100 domów. W Chorzowie w tym roku
również istniał gminny wodociąg, zaś Hajduki od 1900 r. połączone były z wodociągiem
katowickim. Sieć wodociągową w Lipinach zaczęto budować pod
koniec XIX w.
Długość sieci wodociągowej w Królewskiej Hucie rosła i w roku 1913 wynosiła 43
km, ale sieć kanalizacyjna była trzykrotnie krótsza. Tutaj miasto pozostawało zapóźnione
w stosunku do gminy Łagiewniki, która z początkiem XX w. posiadała
kanalizację ogólnospławną. W Królewskiej Hucie fekalia gromadzono w szambach,
niezbyt regularnie opróżnianych.
W 1913 r. tylko co szesnaste mieszkanie posiadało łazienkę, a co dziesiąte (na 16
000) ustęp spłukiwany wodą.
Ten mimo wszystko niezły stan sieci wynikał i z tego, że istniał popyt na dostawę
wody i odbiór ścieków. Miasto było stosunkowo zasobne, co po części wynikało
z bardzo wysokich podatków, jakie pobierano w tym mieście.
Dlatego też robotnicy woleli wynajmować mieszkania niż być ich właścicielami. Dla
nich powstały liczne kolonie, dla kadry budowano kolonie urzędnicze. Mieszczaństwo
i samodzielni przedsiębiorcy mieszkali w kamienicach o zdecydowanie wyższym
standardzie. Dla nich jednak w Królewskiej Hucie brakowało mieszkań. Nic
więc dziwnego, że właśnie w tym mieście powstała jedna z pierwszych spółdzielni
mieszkaniowych na terenach współczesnej Polski. Miała ona zaradzić brakowi
mieszkań, gdyż finansowała powstające mieszkania na zasadzie samopomocy.
12
Praca w królewskohuckiej rzeźni miejskiej
Wieża wodna gminnych wodociągów
w Hajdukach i Świętochłowicach.
Fragment mapy wschodniej części Górnego
Śląska. Mapa przedstawia dzisiejszy Chorzów
i Świętochłowice na przełomie XIX i XX w.
Linie czerwone to główne drogi, linie czarne
– koleje państwowe, linie zielone – koleje zakładowe,
linie niebieskie – koleje wąskotorowe.
Wspólny dla obu miast jest jeszcze dworzec
kolejowy w okolicy dzisiejszego
Urzędu Miasta Świętochłowice.
Pokazano usytuowanie pierwszej dla Królewskiej
Huty wieży ciśnień na wodociągu z szybu
Adolfa, w okolicach dzisiejszego osiedla Pod
Arkadami. Widać również Rawę i kanał Suez.
w Chorzowie i Świętochłowicach
13