Monografia ChŚPWiK

Projekt kanalizacji dla Królewskiej Huty
z 1903 r. karta pokazuje okolice dzisiejszej
ul. Władysława Truchana.
Wodociągi i kanalizacja
60
Bytomia (obecnie ul. Katowicka). Jego bieg prowadził w kierunku południowozachodnim
przez gęsto zabudowaną część miasta zabudowaną prywatnymi
domami, przekraczał Kronprinzenstrasse (obecnie ul. 3 Maja) i kończył się po
ok. 3,5 km poniżej kolonii Nomiarki w rzece Rawie. Płynący przez zabudowane
parcele Czarny Rów już wówczas był na niektórych odcinkach przykryty. Otwarte
koryto tego cieku na prawie całej jego trasie posiadało skarpy wzmocnione
deskami i palami. Przekrój rowu często nie wystarczał na odprowadzenie całej
ilości ścieków, co powodowało częste wylewy na najbliższe parcele. Woda,
która wylała, nie mogła odpływać dalej z nisko położonych terenów przybrzeżnych.
Powodowało to tworzenie się rozlewisk i zastoisk, w których woda powoli
parowała, roztaczając nieznośny fetor na całą okolicę. Do tego cieku spływały
też ścieki z rzeźni miejskiej, nie zawsze wystarczająco oczyszczone. Oczywiście
pogarszało to tylko sytuację.
Kanał Sueski zaczynał się przy stawach osadnikach huty Królewskiej i szybu Krug
(późniejszy Król-Św. Jacek) leżących na tyłach dyrekcji huty. Służył głównie jako kanał
odpływowy dla wody przemysłowej z tych zakładów. W górnym biegu kanał był
częściowo obudowany i przykryty, częściowo otwarty. Przed ujściem do Rawy koło
Klimzowca kanał był na przestrzeni około 1,5 km otwarty. Brzegi były umocnione
deskami, podobnie jak w przypadku Czarnego Rowu. Także tutaj często trafiały się
wylewy.
2. Budowa kanalizacji w ciągach ulic miejskich
Do końca XIX wieku tylko niektóre ulice Królewskiej Huty posiadały brukowane
rynsztoki i przykryte rowy. Sklepiony kanał istniał tylko w obecnej ul. Zjednoczenia.
W 1898/1899 r. po zaciągnięciu pożyczki na budowę ulic postanowiono budować
wszędzie kanały łącznie z brukowaniem nawierzchni. W 1903 r. powstał pierwszy
projekt ogólnej kanalizacji miejskiej autorstwa Allgemeine Städte-Reinigungs Gesellschaft
z Wiesbaden. Przewidywał on kanalizację kosztem 300 tys. marek śródmie-
ścia, dzielnic południowych i terenów wzdłuż obecnej ul. 3 Maja. Nie został jednak
zatwierdzony przez władze miasta.
W latach 1901–1903 powstało ok. 10 km sieci kanalizacyjnej o przekrojach od 300
do 1 000 mm. W zasadzie ukończono wtedy kanalizowanie śródmieścia i dzielnic
południowych. Pogorszenie się sytuacji gospodarczej i nacisk władz rejencji opolskiej
na zastosowanie filtrów biologicznych zniechęciły miasto do budowy oczyszczalni
ścieków. W dzielnicach północnych (Chorzów II) ścieki nadal płynęły otwartymi
rowami wzdłuż ulic.
Zakładanie kanalizacji regulował statut miejscowy z 28 marca 1901 r. Koszty przyłączania
parceli do sieci kanalizacyjnej pokrywał właściciel w wysokości 10 marek
za 1 metr, resztę dopłacała gmina. W okresie międzywojennym stawka ta wynosiła
22 zł (1929 r.) Zachowała się decyzja, która określała warunki jakie przyłącze musi
spełniać. Jej lektura tłumaczy solidność ówczesnych robót.
W związku z wnioskiem złożonym w dniu 16 kwietnia 1910 roku zostało udzielone pozwolenie
na odnowienie kanału znajdującego się tuż przy drodze i jednocześnie należącego
do pańskiego gruntu. Pański dokument prawny posiada nr 2149.2152151.
Owo pozwolenie przysługuje panu, jeśli spełni pan następujące warunki:
[…]
2. Przy pracach nad pańskim kanałem nie mogą zostać odprowadzane szkodliwe ścieki
w niepożądane miejsca. Te szkodliwe substancje nie mają prawa dostać się do kanału
ulicznego. Może być tam odprowadzana tylko woda z rynien deszczowych.
3. Kanał, którym się pan zajmuje, o ile ten kanał znajduje się w ziemi, musi mieć średnicę
w przypadku gładkich rur glinianych 150 mm - taką samą średnicę musi posiadać
rura ściekowa. Należy pamiętać o tym, że przed wcieleniem kanału do „ciała ulicznego”
musi zostać zbudowany otwór oczyszczający.
Jako środka do uszczelnieniea rur glinianych należy użyć smoły. Natomiast rury odpływowe
należy uszczelnić przy pomocy ołowiu, który przy przetopieniu, powinien zostać
wydłutowały w ochłodzonym miejscu.
Do gromadzenia deszczu i popłuczyn należy założyć szyb opadający, o przynajmniej
0,40 metrowej wewnętrznej szerokości. Szyb opadający powinien zostać zbudowany
z czystych cegieł, a nie z innych substancji, takich jak różne rodzaje zapraw murarskich.
Ściany zbiornika szybu opadającego są całkowicie z czystą zaprawą murarską.
[…]
5. Odpływ właściciela, ma znajdować się na ulicy i musi zostać zbudowany przez gminę
miejską za kwotę 550 marek. Po wpłaceniu pieniędzy zostaną rozpoczęte prace.
Kanał połączenia domowego na ulicy i wykończenie urządzenia kanalizacji przejmuje
bezpłatnie gmina.
6. Przed rozpoczęciem prac należy poinformować magistrat i jednocześnie przestrzegać
zarządzeń urzędnika, który tę akcję nadzoruje. W przypadku oględzin i sprawdzania
urządzeń kanałowych należy przyznać urzędnikowi prawo dostępu do urządzeń kanałowych.
Czyszczenie szybów opadających i usuwanie śmieci musi się odbywać co tydzień.
Przepisy te obowiązują dopóki nie zmienią się zarządzenia policyjne.
Magistrat
Królewska Huta O/S
W latach 1908 i 1910 uzyskano zgodę władz wyższych na budowę kanalizacji ogólnej,
jednak projekt ten znów odrzuciła rada miejska z powodu obciążenia właścicieli
posesji wysokimi kosztami budowy i utrzymaniem istniejącej już już częściowej kanalizacji.
W 1910 r. kanalizacja istniała w części lub całości na 59 ulicach Królewskiej Huty.
Przyłączenia posiadało 416 budynków (mniej niż 1/3 mieszkańców). Odprowadzała
ona w zasadzie tylko ścieki domowe i wody opadowe. Fekalia nadal gromadzono
w szambach.
W 1914 r. istniało ok. 14 km kanalizacji, do której przyłączono 540 budynków. Mogło
z niej korzystać już około 45% mieszkańców. Istniało 1599 spłukiwanych ustępów
i 993 łazienek na około 17 tysięcy mieszkań.
w Chorzowie i Świętochłowicach
61
Zezwolenie z 1910 r. na przyłączenie budynku
mieszkalnego w Królewskiej Hucie do kanalizacji.
Rysunek budowlany na instalację studzienek
kanalizacyjnych.