Monografia ChŚPWiK

Kanalizacja w ul. Urbanowicza wykonana
zostala w 11929 r.
Nagłówek papieru firmowego przedsiębiorstwa,
które zajmowało się
gospodarką wodną i ściekową w
Chorzowie (w tłumaczeniu: Miejskie
Zakłady w Królewskiej Hucie).
Wodociągi i kanalizacja
64
Rzekę zwano powszechnie Cloaca maxima Górnego Śląska. Całe łożysko rzeki było
coraz bardziej zaszlamione. Brzegi były z nielicznymi wyjątkami nieumocnione,
skarpy porastała trawa. Uszkadzały je zresztą liczne wylewy i powodzie. Osadzające
się masy szlamu utrudniały prawidłowy odpływ wody.
Odpowiednie władze dopiero na początku XX wieku zajęły się poważnie problemem
Rawy. Rozpoczęto opracowywanie licznych projektów regulacji rzeki i równocześnie
systemu zaopatrzenia w wodę okolicznych miejscowości. Zaopatrzenie
to udało się w większej części poprawić do wybuchu I wojny światowej. Ale regulacja
rzeki oraz odprowadzanie ścieków pozostały palącym problemem w okresie
międzywojennym i nawet dzisiaj.
Do lat 70. XX wieku zlewnia rzeki podlegała wpływom eksploatacji górniczej. Wydobycie
węgla w jej rejonie prowadziło kilkadziesiąt kopalni. W wyniku eksploatacji
górniczej teren uległ obniżeniu. Wraz z nim obniżyło się dno koryta rzeki Rawy w jej
środkowym odcinku. Stwarzało to poważne zagrożenie powodziowe i epidemiologiczne.
Te przesłanki zadecydowały o konieczności ponownej regulacji Rawy i zapewnienia
prawidłowego spływu wód.
Lata powojenne to okres ogromnych przemian zarówno w gospodarce, jak i w polityce.
Na Górnym Śląsku dochodziły do tego problemy wynikające z konieczności
scalenia okręgu przemysłowego, podzielonego przed 1939 r. na dwa państwa,
a w granicach Polski na dwa województwa. Po 1945 r. konieczne stało się utworzenie
spójnego i wydajnego sposobu produkcji i dystrybucji wody.
Trzeba tu przypomnieć, że wszystkie inwestycje przed 1939 r. ― jak chociażby ujęcie
w Maczkach ― miały na celu rozwiązanie problemu zaopatrzenia w wodę terenów
po jednej stronie granicy.
Doprowadziło to do powstania obszaru pozbawionego odpowiednio gęstej sieci
rozprowadzającej wodę. Im bliżej granicy, tym obszar ten miał coraz uboższą sieć
wodociągową. W tym swoistym pasie nadgranicznym znalazły się miasta i gminy
tworzące dzisiejsze Świętochłowice i Chorzów.
Stan nie uległ zmianie w latach hitlerowskiej okupacji. Jedyną inwestycją rozpoczętą
przez Niemców – ale nie ukończoną, również przez Polaków po 1945 r. ― było
powstałe w Mysłowicach ujęcie na Przemszy, które jednak podporządkowane było
potrzebom przemysłu zbrojeniowego i nie uwzględniało potrzeb ludności.
W pierwszych miesiącach 1945 r. potrzebne ilości wody uzyskiwano, stosując rabunkową
gospodarkę zasobami. Następowało więc obniżanie się poziomu wody
w eksploatowanych studniach głębinowych, często występował zanik wody. Dobowa
produkcja wszystkich funkcjonujących wodociągów wynosiła wtedy niespełna
160 tys. m³. Państwo zmuszone było do przebudowy istniejących i budowy nowych
ujęć i stacji uzdatniania, wraz z rozbudową sieci wodociągowej. Ilość ujmowanej
wody, jak również sieć wodociągowa po wojnie, absolutnie nie zaspokajała stale
rosnących potrzeb ludności i przemysłu.
Zaopatrzenie w wodę sprowadzało się wówczas do poboru wody z wodociągów:
Maczki, Staszic i Zawada. Pozostałe, mniejsze wodociągi, nie miały większego znaczenia
w lokalnym zaopatrzeniu. Ważne jednak było połączenie tych ujęć z siecią
rozprowadzającą wodę do odbiorców w poszczególnych miastach. Zarówno Świętochłowice,
jak i Chorzów były w tej kwestii upośledzone.
Realizacja planu trzyletniego spowodowała znacznie wyższe zapotrzebowanie od
zakładanego. Przyznany w latach następnych priorytet dla przemysłu ciężkiego
powodował z kolei braki w zaopatrzeniu ludności oraz pomniejszych zakładów produkcyjnych.
Na występujący deficyt wody nakładały się również kłopoty z utrzymaniem
wielkości jej produkcji na poziomie z lat przedwojennych. Trudno opisać, jak
to wyglądało w różnych miastach, ale jeden wspólny mianownik zawsze występował
― był to niedobór wody.
W Chorzowie zaopatrzeniem w wodę po 1945 r. zajmowało się Miejskie Przedsiębiorstwo
Wodociągowe i Kanalizacyjne, które mogło korzystać z przedwojennych
doświadczeń i struktur Miejskich Zakładów Elektrycznych i Wodociągowych. MPWiK
ograniczało się wówczas do rozprowadzania wody pitnej dla mieszkańców oraz
w Chorzowie i Świętochłowicach
Zaopatrzenie w wodę 1945–1991
65