Monografia ChŚPWiK

Wycinek z Życia Chorzowa z 1957 r.
Wodociągi i kanalizacja
72
W tamtych latach jakość wody również pozostawiała wiele do życzenia. MPWiK
przyznawało się do dużej ilości zawiesin, które osadzają się przy niskim ciśnieniu,
zaś gdy pęd wody jest większy ― unoszą się. Wobec tego przedsiębiorstwo zmuszone
było przeprowadzać częste płukanie rur.
Podsumowanie roku 1961 dla Chorzowa tak brzmiało: „Główne punkty poboru
wody z magistral WPWiK przebiegające przez nasze miasto, posiadamy obecnie 10
szt., z których miejska sieć wodociągowa z różnych kierunków może być zasilana. Ciśnienie
wody w sieci wodociągowej miejskiej wynosi 2,5–6 atm., zależnie od położenia
wysokościowego. Wzniesienie nad poziomem morza wynosi od 271,4 m do 321 m, powierzchnia
miasta ogółem ― 3298 ha. Do odbiorców dostarcza się wodę za pomocą
połączeń domowych zaopatrzonych w wodomierze. Połączeń domowych posiadamy
obecnie 3841 szt., w roku 1945 było 3056 szt. Z wody pitnej korzystają wszyscy mieszkańcy
miasta. Studzien wody pitnej w mieście nie ma.
Wg statystyk za rok 1960 odnośnie zrzucania ścieków do wód powierzchniowych to
głównymi odbiorcami tychże z największych zakładów (oprócz huty Batory, która
posiadała własną oczyszczalnię ― odmętarnię) wyglądało to następująco:
Kopalnia Barbara–Wyzwolenie do Bytomki oddawała wody dołowe oraz ścieki
z łaźni i inne w ilości 2648 tys. m³ rocznie, obliczonych wg wydajności pomp pracujących
w dni robocze.
Kopalnia Chorzów do stawu Herman (w okolicy ul. Stacyjnej) oddawała „orientacyjnie”,
jak podano w sprawozdaniu, 550 tys. m³ rocznie ścieków sanitarnych oraz wód
z kotłowni i chłodni kominowych.
Najbardziej konkretna była Huta Kościuszko, która przyznała się do odprowadzania
oczyszczonych jedynie mechanicznie ścieków do Rawy. Tak więc 3880 tys. m³
rocznie, skażone było fenolami w ilości 0,45 mg/l oraz solami w ilości 2300 mg/l, pH
wynosiło 7,5, zaś zawiesinę określono na 35 mg/l.
Zakłady Azotowe do Brynicy odprowadzały 3617 tys. m³ ścieków rocznie, w których
znajdowały się NH4, NO3, NO2. Ich pH wynosiło 8,5 oraz zawierały zawiesinę
w nieokreślonej ilości. Pomiar ścieków był dokonywany w miarę precyzyjnie: za pomocą
licznika przelewowego rejestracji ciągłej.
W latach 1961–65 również w WPWiK główny nacisk położono na rozwój magistralnej
sieci wodociągowej. Wykonano w tym czasie 87 km nowych rurociągów
o średnicach od 300 do 800 mm. Zdecydowanie poprawiło to dystrybucję wody.
Brak zasobów wodnych na terenie silnie uprzemysłowionego i zurbanizowanego
województwa katowickiego skłonił jednostki naukowe i projektowe do poszukiwań
w województwach ościennych, bogatych w niewykorzystane zasoby
wody.
Tak powstał projekt usytuowania ujęcia wody na zbiorniku Czaniec oraz synergii
kaskady rzeki Soły ze zbiornikiem w Goczałkowicach. Bilans wodny zbiorników kaskady
Soły, z której korzystały ― oprócz wodociągów Bielska-Białej ― inne podmioty
gospodarcze wykazał, iż przy optymalnym gospodarowaniu w tych akwenach
istnieje nadwyżka wody retencjonowanej w trzech zbiornikach.
W 1964 r. powstało zatem studium opracowane przez Biuro Projektów Budownictwa
Komunalnego w Katowicach, przy współpracy z Hydroprojektem Kraków.
Studium to stało się podwaliną pod budowę nowego ujęcia wody oraz rurociągu
przerzutowego ze zbiornika Czaniec do zbiornika w Goczałkowicach i wybudowanie
nowej stacji uzdatniania wody o nazwie Go-Cza II. Projekt współpracy zbiorników
zakładał maksymalne wykorzystanie zasobów wodnych przy jednocześnie
zachowanej rezerwie powodziowej.
Tak powstał największy i najnowocześniejszy wodociąg w ówczesnej Polsce. Składał
się z ujęcia lewarowo-grawitacyjnego, stacji uzdatniania wody w Kobiernicach,
rurociągu przesyłowego o długości 47 km oraz zbiorników i przepompowni w Tychach-Urbanowicach.
Przekazanie do eksploatacji wodociągu Czaniec- GOP pozwoliło na doprowadzenie
do centralnej części GOP-u dodatkowych, dużych ilości wody. Wodę tę skierowano
w pierwszej kolejności do rejonów, w których występowały największe jej braki,
a więc do Świętochłowic i Chorzowa, jak również do Rudy Śląskiej czy Katowic.
Równolegle z budową wodociągu Czaniec-GOP trwała budowa rurociągów magistralnych
i innych obiektów ważnych dla gospodarki komunalnej. Wybudowano
rurociąg pierścieniowy o średniccach 1400/1000 mm i długości 26,9 km, zbiorniki
w Rudzie Śląskiej-Czarnym Lesie, likwidując ostatecznie owe międzywojenne braki
w infrastrukturze wodociągowej w pasie przygranicznym, dobudowano zbiorniki
w Mikołowie. Po rozbudowie systemu dystrybucji wodę dostarczano do Zabrza,
Gliwic i Bytomia.
Znaczące zwiększenie produkcji wody nie nadążało jednak za lawinowo narastającym
zapotrzebowaniem. Już w rok po oddaniu do eksploatacji wodociągu Go-Cza II
wystąpił deficyt wody, a szacunki projektantów wskazywały, iż w roku 1990 deficyt
ten osiągnie ponad 400 tysięcy m³ na dobę.
Przy poparciu władz wojewódzkich i centralnych zainicjowano więc program wykorzystania
wody gromadzonej w zbiorniku powstałym po eksploatacji piasku
w Dziećkowicach.
Zbiornik ten w latach 70. XX w. został przekazany Hucie Katowice, która ze środków
budżetowych wykonała system przerzutów wody dla napełniania tego zbiornika
wodą dobrej jakości z rzek Soły i Skawy. W 1975 r. Prezydium Rządu zobowiązało
Hutę do zaprzestania eksploatacji zbiornika dziećkowickiego wraz z systemem
przerzutów i przekazania go na rzecz gospodarki komunalnej województwa katowickiego.
Nowym źródłem wody dla zaopatrzenia Huty Katowice miała być rzeka
Biała Przemsza.
Pomimo zobowiązań najwyższych władz państwowych, nigdy do przekazania nie
doszło. Ponieważ narastający deficyt wody na Śląsku groził załamaniem się gospodarki,
zadecydowano o wybudowaniu nowej stacji wodociągowej na bazie zbiornika
Dziećkowice. Docelowa wydajność tego zadania miała wynosić 864 000 m³
i powinna zapewnić pokrycie zapotrzebowania na wodę do roku 2010. Budowę
wodociągu Dziećkowice rozpoczęto w 1983 r., a realizacja I etapu tego najnowocześniejszego
do tej pory obiektu w Polsce trwała do 1991 r. Zdolność produkcyjna
wykonanych elementów wynosi 345 000 m³/dobę.
Pod koniec lat 80. wystąpił kolejny deficyt wody. Konieczne było podjęcie działań
w kierunku poszukiwania nowych źródeł. Sięgnięto zatem po te najbardziej dostępne,
tj. do wód pochodzących z odwodnienia kopalń.
Wody kopalniane były jednak niestabilne, zarówno pod względem jakości, jak i ilości,
a ponadto zawierały znaczne ilości jonów żelaza i manganu. Uzdatnianie ich
było kłopotliwe i kosztowne. Kiedy więc zaistniała taka możliwość, wyłączono te
ujęcia z eksploatacji.
Połowa lat 70. w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej to okres reformy administracyjnej:
zlikwidowano powiaty, małe osiedla i gromady włączano do sąsiednich, tworząc
wielkie jednostki miejskie czy gminne. Celem była oczywiście centralizacja,
czyli łatwiejsze sterowanie gospodarką i społeczeństwem poprzez decyzje organów
władzy.
W ślad za tą reformą administracyjną następowało scalenie wielu przedsiębiorstw
i instytucji.
W przypadku firm wodociągowych, w 1975 r. nastąpiło połączenie się w jedno
przedsiębiorstwo wielozakładowe wszystkich komunalnych przedsiębiorstw wodociągowych.
Pozostając przy nazwie Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji,
powstało nowe przedsiębiorstwo o ponad 6000 załodze, które miało w swej strukturze
17 zakładów wodociągowych na pełnym wewnętrznym rozrachunku.
Zatem zbiorowe zaopatrzenie w wodę całego województwa leżało w gestii jednego
przedsiębiorstwa, w skład którego wchodziły Zakłady: nr 1 w Katowicach,
nr 2 w Rudzie Śląskiej, nr 3 w Chorzowie, nr 4 w Tychach, nr 5 w Wodzisławiu, nr
w Chorzowie i Świętochłowicach
73
Publikacja z Gońca Górnośląskiego
z 26 września 1975 r.