<strong>Helduen</strong> euskalduntzearen oinarrizko kurrikulua4. eranskina ADIERAZPIDE LINGUISTIKOAK 3Alderdi fonologikoa eta ortografikoaFonemak: idazkera eta ahoskera. Hitz barneko aldaketa fonetikoak eta hitz-kateakDoinuera: euskal azentua eta intonazioaAsimilazio eta elipsiakOrtografiaPuntuazio-markakMaileguen idazkeraHitz elkartuakLaburtzapenak: siglak eta laburdurakAlderdi morfosintaktikoaIZEN-SINTAGMADeklinabideaSING. PL. MUGG.Absolutua x x xErgatiboa x x xDatiboa x x xInesiboa x x xGenitibo edutezkoa x x xAdlatiboa x x xAdlatibo bukatuzkoa (-raino)Ablatiboa x x xSoziatiboa x x xGenitibo leku-denborazkoa x x xDestinatiboa x x xMotibatiboa x x xInstrumentala x x xPartitiboaProlatiboaKasu bikoitzak: -rako, -ranzko, -rainoko, -tiko, -rekiko, -zko, -rentzako,-renganako, -rengandikoBirdeklinabidea: nongo / noren + deklinabideaaditzlaguna + -koIzenakizen propioak / izen arruntakbizigabeak / bizidunakplural hurbila -okX eta biokIzen eratorriak eta konposatuakHitz elkartuak: izena + izenaizena + adjektiboaGaldetzaileaknola, nolakoanor (nork, nori, noren, norekin, norengan...)zer (zerk, zertaz, zergatik, zertan, zeri buruz, zer ordutan, zertarako, zer ordutatik zer ordutara...)non (nongoa, nora, nondik...)noiz (noizko, noiztik, noiz arte...)zein (zeinek, zeini...)zenbat (zenbatek, zenbat ordutan...)zeren aldeko, zeren kontrako, zeri buruzko, zein egunetako...norentzako, norainoko, norenganako, zenbateko...norengatik, zerengatiknorekiko127
IzenordainakPertsona-izenordainak: ni, zu; gu, zuek (nik, niri, nire...)forma indartuak: neu, zeu, geu, zeuek...Izenordain mugagabeak: norbait, zerbait, nor edo nor, baten bat, bat edo bat, zer edo zer, edonor, nornahi, edozein,(edozeinek...), zeinahi, edozer, zernahi, inor(ez), nehor, ezer(ez), deus, batere, norbera, bakoitza, nor bere,besteBihurkariak: X-en burua; bere, berekin, beretzatElkarkariak: elkar; elkarri; elkarrekin; elkarren ondoan, berri, zain; bata bestea (deklinaturik)Determinatzaileakerakusleak (hau, hori, hura; honek, horrek, hark...)erakusle indartuak: hauxe, horixe, huraxe... / "ber-", bera-ren erabileraforma berrindartuak: berauek, beroriek...zenbatzaileak:zenbatzaile zehaztuak: kardinalakzenbatzaileak eta neurriak (bi urteko umea; litro bat esne; baso bat ur eta ur baso bat; orduak; data; telefonozenbakiak;zatikiak, ehunekoak, eragiketak, emaitzak)ordinalak: -garrenbanatzaileak: -na, -naka, -kozenbatzaile zehaztugabeak: asko, gutxi / zenbait / anitz / franko / batzuk / honenbeste, horrenbeste,hainbeste, hainbat, ugari, dexente, nahiko, aski, makina bat, piska bat, ...oro, guz(t)ia, dena, oso, samar, apur batAdjektiboak-ko eta -(r)en, izenlagunak sortzeko baliabideagradu-markak: -ago, -egi, -en, ahalik eta ...-en, gero eta ...-ago,zenbat eta ...-ago, orduan eta ...-ago,askoz ...-agograduatzaileak: aski, nahiko, oso, txit, izugarri, biziki, arras, guztiz, arrunt, erabat, zeharo, franko, lar, soberaatzizki graduatzaileak:-kote, -tzar (handigarriak), -txo (txikigarria)-xe, -skaerrepikapena. Adibidez: gorri-gorria...Aditz-partizipioa izenondo gisa: asmatua...AdberbioakAdberbio-sintagmak: bezala, bezalakoLeku-adberbioak:hemen, hor, han (hemengo ...; honela...)hementxe, hortxe, hantxebertan (hementxe bertan, bihar bertan)hurbil, urrun, gertu,...Denbora-adberbioak:edonoiz, noiznahi, noizbait, inoiz...agudo, antzina, aspaldi, atzo...lehenik, lehen(da)bizi, lehengo batean...Aditzaren graduatzaileak: erabat, zeharo, batere, guztiz, izugarri, ikaragarri...Iritzi-adberbioak: agian, ausaz, apika, beharbada, dudarik gabe, itxuraz, menturaz, badaezpada, noski, jakina, ageridenez, nire ustez, gure aburuz... antza (denez), nonbait, dirudienezModu-adberbioak:edonola, nolabait, inola...honela, horrela, hala, honelaxe...ederki, gaizki, ederto, txarto...apurka, harrika, korrika...alferrik, bakarrik, oinutsikados, blai, kili-kolo...badaezpada, hala-nola, orobat, poliki-poliki...Posposizioak: aurre, atze, aitzin, azpi, alde, antz, arabera, arte, at, aurka, barne, barren, barru, bestalde, bide, bitarte, bizkar,buru, esker, esku, gain, gaindi, goi, gibel, gisa, inguru, irian, kanpo, kasa, kontra, landa, lege, lepo, menpe, ondo, orde,oste, pare, parte, truk...Aditzaren ondoko partikulak: gutxienez, beharrean128