Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua (HEOK) - HABE

2. MAILARAKO EDUKIAK: ENTZUMENAHelduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluaadierazpide linguistiko-testualakElementu diskurtsiboakEz-hitzezko kodea: irudiak, keinuak, etenak, isiluneak...Interakzioan:Elkarrizketari hasiera emateko: gonbitea, agurra, gaiaren sarrera,gaia gidatu...Elkarrizketari amaiera emateko: amaitu, azken agurraTransakzionalak:INSTRUKZIOAEgiteko aginduak: “kendu hankak hortik” / “ken itzazu hankak hortik”/ “kenduko dituzu hankak hortik?” / “kenduko al dituzu hankakhortik?” / “Axola al zaizu hankak hortik kentzea?” ...Ez egiteko aginduak: “Ez, ez... ez egin horrelakorik” / “Ezin duzuhorrelakorik egin” / “Horrelakorik ezin da egin” / “Horrelakorik ez daegin behar” / “Horrelakorik ez da egiten” ...NARRAZIOAGertaeraren egileaNon, Noiz, Nola gertatua...Narrazioaren adierazleak:Sarrera: behin, behin batean, egun batean...Erritmo-aldatzaileak: berehala, bat-batean, halako batean...Aldi-antolatzaileak: hurrengo egunean, biharamunean...Norbaiten esanak, usteak, galderak, gogoak... adierazteko estilozuzena, zehar-estiloa nahiz zehar-estilo librea. Adibidez: “Gaurarratsaldean zinera joan nahi dut —esan zuen Terek.” / “Terekarratsalde hartan zinera joan nahi zuela esan zuen.” / “Tere ez zengurekin etorri. Arratsalde horretan zinera joan nahi zuen.”Denborazkoak: -(e)nean, eta gero, ondoren, baino lehen, aurretik,geroztik...Lokailuak: orduan, artean...DESKRIBAPENADimentsio-adierazleakGoitik beherako dimentsioa: goi/ behe; azpi/ gain; ipar/ hego...Zeharkako dimentsioa: ezker/ eskuin; alde bat/ bestealdea;mendebalde/ ekialde...Hirugarren dimentsioa: gertu/ urrun; aurre/ atze; barru/ kanpo...Denboraren dimentsioa: ordua, egunak, hilabeteak, denborazkolokailuak...Prozesuen eta egoeren deskribapenetan:Definizioak, adjektiboak, denbora-adierazleak...AZALPENASarrera: Indikatiboaren orainaldia eta geroaldiaArgudiozko elementuakHelburuzkoakJustifikaketaGarapena.Lokailuak:Emendiozkoak: eta, ere, gainera, bestalde, behintzat, gutxienez...Aurkaritzakoak: baina, aldiz, hala ere, baizik, dena den...Ondoriozkoak: beraz, bada, orduan, izan ere...Kausazkoak: horregatik, hori dela eta...HautakariakBanatzaileak: batetik ... bestetik, alde batetik ... beste aldetik, bata... bestea...Ordena adierazleak: lehenik, bigarren, hasteko, hasieran,ondoren, jarraian, gero, azkenik, bukatzeko,...Adibideak emateko adierazleak: adibidez, esaterako, hau da,bestela esanda, hala nola...Ondorioak: Ondoriozko lokailuakIndikatiboko baldintzazkoak_________________Adierazpide linguistikoak 2 (ikus 3. eranskina)azpitrebetasunak / estrategiak• Berbaldian fonema, hitz eta esaldi esanguratsuak bereiziAzentu eta intonazioaren funtzioak ezagutuzXede-hizkuntzaren soinuak bereizizHitzen azentuazioa ezagutuzBerbaldian ematen diren hitzen forma laburtuak harrapatuzXede-hizkuntzak berezkoa duen hitzen ordenari antzemanezBerbaldia egituratzen duten adierazpide diskurtsiboeierreparatuz• Berbaldiaren mezua norberaren aurretiko ezagutzarekin lotu- aurretikako ezagutzak suspertuz marrazki, galdera etaabarren bitartez eta testuari buruzko hipotesiak eginez(hipotesi semantikoak)- aurretikako hizkuntz sistemak suspertu fonologiaz,morfosintaxiaz, osagaien ordenaz, etab., hipotesiak eginez(hipotesi formalak), hau da, hitzak zein atal gramatikalidagozkion igarriz- kontestua (egoera, partaideak, xedea...) ateratzeko aurrekoezagutzaz baliatuz: munduari buruzko ezagutza orokorrak,gai jakin horri buruzkoak, testu-motari dagozkionak- esanahia jasotzeko adierazpide linguistiko, paralinguistiko etahizkuntzaz kanpokoei arreta jarriz; esaterako: doinua,imintzioak, erritmoa, etab.- kontestuaz baliatuz hitzen esanahia asmatuz• Kanal diferenteetan emandako solasaldiak ulertu (aurrez aurre,irratiz, telebistaz...)• Ahozko testu baten esanahi globala ulertu- entzutezko-estrategiak entzun-xedeari egokituz- hitz gakoei antzemanez eta hitz gakoetan oinarrituz gaiareninguruan erabiltzen den ohiko hiztegiari erreparatuz- testu-motaren, gaiaren eta hizlariaren intentzioaz ezagutzendena kontuan izanik entzungo dena igarriz- entzundako gertaeretatik kausa-ondorioak ateraz• Gai baten inguruan entzundako informazio berezia atera- entzutezko estrategiak entzun-xedeari egokituz- zuzeneko eta zeharkako esanahiak bereiziz datu zehatzakbilatuz, gainerakoa bazter utzita- hitzez hitz itzuli gabe esaldien eta enuntziatuen esanahiaulertuz• Testuinguruan erreferentzia hartuz hiztunen iritzi, asmo, umorepunttu,ironia, etab. interpretatu- xede-hizkuntzaren soinuak bereiziz- hitzen azentuazioa ezagutuz- intonazioan eta egindako etenetan erreparatuz• Testuko ideia nagusiei antzemanahozko testuak igorri nahi duen mezu globalari buruzkohipotesiak eginez, horretarako adierazpide linguistiko,paralinguistiko eta hizkuntza kanpokoei arreta jarriz, esaterako:doinua, imintzioak, erritmoa, etab.. berbaldien funtzio komunikatiboak igarriz egoera,partaideak eta xedeak kontuan izanik. bi pasarte edo gehiagoren arteko lotura inferituz_______________Estrategiak (ikus 6. eranskina)57