De (rechts)positie griffie(r) - politiekadviesbureau.nl

h o o f d s t u k 2
d e ( r e c h t s ) p o s i t i e g r i f f i e ( r ) i n h e t d e c e n t r a l e b e s t u u r
Naar een duaal decentraal bestuur
Invoering van het duale bestuur in gemeenten en provincies: aanleiding en doel van de
wetgever, de feitelijke invoering en de evaluatie van de wet.
2.1 Waarom dualiseren?
Gemeenten vormen een belangrijk onderdeel van de uitvoerende overheid. De Grondwet
(1848) en de Gemeentewet (1851) van Thorbecke geven het wettelijk kader aan waarop de
inrichting van ons huidige bestuurlijk bestel is gebaseerd. De maatschappelijke ontwikkelingen
hebben sinds de introductie van deze wetten niet stilgestaan. Als gevolg hiervan
zijn de posities van de verschillende bestuursorganen en functionarissen ingrijpend gewijzigd.
Dit is vastgelegd in de herziene Grondwet in 1983 en de Gemeentewet in 1994. 1
De dualisering van het decentrale bestuur is niet uit de lucht komen vallen. De raad is het
hoogste orgaan van de gemeente. In de afgelopen decennia ontwikkelde de bestuurspraktijk
zich echter in dualistische richting, zonder dat de formele monistische grondstructuur
hierop werd aangepast. Dit leidde tot onduidelijkheid over rollen en bevoegdheden van
raad en college.
De discussie over de staatsrechtelijke pijlers van Thorbecke is opgestart tijdens de voorbereiding
van de algemene herziening van de Gemeentewet in 1994. De wetgever koos er destijds
voor in de herziene Gemeentewet de veranderde positie van de raad ten opzichte van
het college juridisch te verankeren met als resultaat een verhoging van de spanning tussen
monistisch bestel en de ‘omgekeerde’ praktijk. 2 Er moest naar andere oplossingen worden
gezocht om aan deze spanning een einde te maken.
Het regeerakkoord van het tweede kabinet Kok zette in 1998 de deur open naar dualisering
van het decentrale bestuur. De Staatscommissie Dualisme en lokale democratie, onder leiding
van prof. mr. D.J. Elzinga, kreeg de opdracht deze politieke keuze toe te lichten en uit
te werken. 3 Op 17 januari 2000 presenteerde de commissie Elzinga haar eindrapport dat op
hoofdlijnen door de regering werd overgenomen en diende als basis voor de Wet dualisering
gemeentebestuur en de Wet dualisering provinciebestuur. Het rapport bevat een
scherpe analyse van de inrichting en werking van het lokale bestuur.
Het invoeren van een dualistisch bestel kon volgens de commissie Elzinga bijdragen aan
het oplossen van een viertal problemen:
1 De positie van de politieke partijen in de (lokale) vertegenwoordigende democratie
staat onder druk.
2 De formele monistische grondstructuur van de gemeenten ten spijt, blijkt dat de
bestuurspraktijk – zowel in grote als in kleinere gemeenten – een meer dualistisch
karakter draagt.
12