Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

Wat het cultureel darwinisme kan doen is dus werkelijk
baanbrekend. Het biedt de mogelijkheid om nieuw licht te werpen op
die mysterieuze figuur waarnaar dit hoofdstuk is genoemd. In de jaren
zeventig was hij in het leven geroepen om te laten zien dat de
ecomaterialistische verklaringen niet kunnen kloppen. Er kon immers
niet zoiets bestaan als een Big Ecologist in the Sky, die cultuur achter de
ruggen van de mensen om aan de ecologische omstandigheden aanpast.
Dit hoofdstuk heeft echter laten zien dat culturele verschijnselen wel
degelijk een ecologische ratio kunnen bevatten, ook als deze vanuit
deelnemersperspectief niet of nauwelijks werd gezien. Kortom, de Big
Ecologist in the Sky bestaat! Het moment is aangebroken om de ware
identiteit van deze geheimzinnige figuur te onthullen. De Grote Ecoloog
in de Lucht luistert naar de naam: Darwinisme. Cultureel darwinisme.
De blijde boodschap
Wat deze voorbeelden hopen duidelijk te maken, is dat er een
navelstreng kan worden doorgeknipt. Steeds maar weer meenden
wetenschappers verborgen culturele functies te ontwaren die zich aan
het deelnemersperspectief onttrokken, en steeds maar weer konden de
critici opwerpen dat dergelijke functies helemaal niet bestaan. Het is
voor dit specifieke probleem dat het cultureel darwinisme een
mechanisme ter beschikking heeft dat verklaart hoe het dus toch zou
kunnen. Cultuur is wel degelijk in staat om tot aanpassingen en ontwerp
te komen, zonder daar altijd het besef en het ontwerpwerk van de mens
bij nodig te hebben. Of alle hier weergegeven cultureel darwinistische
theorieën juist zijn valt natuurlijk te bezien, maar wat het toont is dat er
een nog vrijwel onontdekte verklaringsweg openligt.
Na deze voorbeelden wordt het tijd om het cultureel darwinisme
naar een iets hoger plan te tillen. De gegeven casestudies hebben
namelijk nog een duidelijke beperking. Het incesttaboe, de Azteekse
mensenoffers en de heilige koe hebben zich allemaal verspreid omdat ze
in de materiële omstandigheden overlevingsvoordelen boden. Voor veel
culturele verschijnselen kan dit toch echter moeilijk het reproductieve
118