Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

Nieuwe natuurwetenschap
Dit verhaal begon met een fantasie, en daarom sta ik mijzelf toe een
eigen fantasie te beschrijven die ik gedurende dit onderzoek kreeg. Ik
beeldde mij een student in die op een universiteit de implicaties van het
marxisme voor de geschiedwetenschap wil onderzoeken. Zelf is hij
ervan overtuigd dat het marxisme veel te bieden heeft, maar de historici
aan zijn universiteit blijken deze opvatting niet te delen. Zij reageren
onder andere met de woorden: ‘O, jij vindt dus dat de economische
onderbouw er niet toe doet?’, ‘Ik heb op een of andere manier de indruk
dat je het grootkapitaal verdedigt’, ‘Doet dit wel recht aan de dialectiek
van de geschiedenis?!’, ‘Macht is volgens ons verbonden met het bezit
van de productiemiddelen, dus hiermee maak je vrijwel geen enkele
kans op een promotieplek.’ Na verloop van tijd begint de student een
beetje wanhopig te worden. Met al de dingen die worden verdedigd is
hij het namelijk helemaal eens. Echter niet ondanks, maar juist mede
vanwege zijn marxistische ideeën.
De reden dat ik op deze fantasie kwam, is dat ik mij onder
historici wel eens voel als een dergelijke student. De dingen die historici
verdedigen, zoals nauwkeurig bronnenonderzoek, het belang van
historische context, diversiteit, complexiteit en contingentie kan ik
geheel onderschrijven. In dat opzicht voel ik mij veel meer met de
geschiedwetenschap verbonden dan met de sociologie, economie of
filosofie. Wat echter verbazing wekt, is dat dit wordt gebruikt om
darwinistische theorievorming af te wijzen. Daarin kan dit alles namelijk
net zozeer centraal staan als bij historici. Om kort te laten zien hoe het
darwinisme voor deze dingen oog kan hebben, neem ik het willekeurige
voorbeeld van de slurf van de olifant. Want hoe zou er vanuit
hedendaagse evolutiebiologie naar dit orgaan gekeken kunnen worden?
Er valt op te merken dat de vooroordelen van historici tot op
zekere hoogte terecht zijn. Evolutiebiologen zullen inderdaad
gebruikmaken van algemene darwinistische theorievorming. De slurf
wordt onderzocht als een complexe adaptatie die het product is van een
16