Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

weten dat de bomen van de savanne zo hoog waren en de giraffe dus
een lange nek nodig had?
Mede vanwege dit probleem introduceerde Lamarck ook zijn
tweede factor, hier dus nummer 3, die hij omschreef als ‘l'influence des
circonstances’. Deze verklaring had vooral met mechanismen van
overerving te maken, en met dit punt is zijn naam voor altijd verbonden
gebleven. Het idee van Lamarck was dat organismen zich aan hun
omgeving aanpassen door verworven eigenschappen aan het nageslacht
over te dragen. Zo zou de nek van de giraffe zo lang zijn geworden
omdat hun voorouders de nekken steeds hadden uitgestrekt om bij de
blaadjes te komen. Dit strekken van de nek maakte het lichaamsdeel
gedurende het leven van de giraffe langer en het was deze verworven
eigenschap die steeds werd doorgeven, met na verloop van tijd een
prachtig aangepaste nek tot gevolg. In tegenstelling tot de andere
verklaringen kreeg het actieve gedrag van organismen hier een rol
toebedeeld in de transformatie van soorten 128
Hoewel het aannemelijk klinkt, hebben tegenstanders van deze
‘lamarckistische’ verklaring een hoop bezwaren opgeworpen. Bij de nek
van de giraffe zou het weliswaar nog kunnen dat de activiteiten van het
dier de nek langer maakte. Maar hoe had zoiets als een schutkleur
kunnen ontstaan? Het is immers moeilijk voorstelbaar dat de
voorouders van de ijsberen er gedurende hun leven in slaagden hun
vacht witter te maken. En er was nog een groter probleem. Hoe kon het
immers dat alleen gunstige aangepaste eigenschappen werden
doorgegeven? Dieren lopen bijvoorbeeld vaak verwondingen op, en die
zouden ook doorgegeven kunnen worden. Dus hoe stelde de evolutie
veilig dat er geen opeenstapeling plaatsvond van ongunstige verworven
eigenschappen?
Het was in de jaren dertig, veertig en vijftig van de negentiende
eeuw dat de Engelse natuuronderzoeker Charles Darwin zich over deze
problemen boog, en uiteindelijk in 1859, in het boek On the origin of
species, een vierde verklaring presenteerde. Om de creatieve
128 Ibidem, 86-95. Stephen Jay Gould, The structure of evolutionary theory (Cambridge
Mass. 2002) 170-191.
68