Steije Hofhuis (pdf) - Jonge Historici Schrijven Geschiedenis

transplanteren. 159 Het idee van Dawkins was hierbij dat er een cultureel
equivalent bestaat van het gen, dat eveneens reproduceert, varieert, en
wordt geselecteerd, en dat dus, kortom, een darwinistisch selectieproces
ondergaat. In de zoektocht naar een naam voor deze eenheid
verbasterde hij het Griekse woord voor imitatie, mimeme, liet het rijmen
op gene, en kwam zodoende tot een heel nieuwe term: de meme. En met
deze meme, zo meende Dawkins, zouden de inzichten van de
evolutionaire genetica in een culturele vorm kunnen worden toegepast
in de nieuwe wetenschap van de memen, die mooi rijmend op genetics
bekend werd als: memetics. Lang bleef het begrip meme nog
voornamelijk beperkt tot dat ene hoofdstukje in The selfish gene. In de
jaren negentig werd het echter breder opgepikt. Er kwam een stroom
van publicaties over de memen op gang en het is in deze vorm dat het
cultureel darwinisme bij een breed publiek bekendheid kreeg. Onder de
enthousiastelingen bevond zich onder meer Daniel Dennet, die mede in
deze theorie de transformerende werking van het darwinisme als
universeel zuur voor zich zag. 160
De ontstaansbron van de memen lag volgens Dawkins in het
vermogen tot imitatie dat onze voorouders ergens in hun evolutie
hadden ontwikkeld. Dit vermogen leidde er namelijk toe dat er
eenheden van cultuur aan elkaar kunnen worden overgedragen, en er
dus voor het eerst sinds het ontstaan van de genen een nieuwe
replicator ten tonele was verschenen. Alle elementen van onze cultuur
die onafhankelijk kunnen worden overgedragen zijn volgens Dawkins
als memen te bestempelen en wat voorbeelden die hij uit zijn mouw
schudde waren ‘tunes, ideas, catch-phrases, clothes, fashions, ways of
making pots or building arches.’ 161 Zoals hij het voor zich zag, zouden
deze memen zich van het ene menselijke brein naar het andere
voortplanten en daarbij in een permanente struggle for existence
verkeren. De opnamecapaciteit van het brein is immers beperkt, er
ontstaan steeds nieuwe variaties, dus onherroepelijk zijn er
159 Dawkins, The selfish gene, 203-216.
160 Dennett, Darwins dangerous.
161 Dawkins, The selfish gene, 206.
87